Μια καινοτόμος θεραπευτική προσέγγιση τώρα και στην Ελλάδα!
Ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του παχέος εντέρου εμφανίζουν μεταστάσεις στο ήπαρ, είτε κατά τη διάγνωση (σύγχρονες μεταστάσεις) είτε αργότερα (μετάχρονες μεταστάσεις). Αυτές οι μεταστάσεις αποτελούν την κύρια αιτία νοσηρότητας και θνητότητας στους ασθενείς με προχωρημένη νόσο. Ενώ η χειρουργική εκτομή, συχνά σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία, παραμένει ο χρυσός κανόνας για τους εξαιρέσιμους όγκους, ένα ποσοστό ασθενών παρουσιάζει ανεγχείρητη νόσο, είτε λόγω της εκτεταμένης προσβολής του ήπατος είτε λόγω της ανατομικής θέσης των βλαβών, καθιστώντας την πλήρη αφαίρεση αδύνατη. Για τους ασθενείς αυτούς, η πρόγνωση ήταν ιστορικά δυσμενής, με τις συστηματικές θεραπείες να προσφέρουν κυρίως παρηγορητική αντιμετώπιση και παράταση της επιβίωσης.
Γράφει ο Δρ Γεώργιος Κατσάνος, Αναπληρωτής Καθηγητής Χειρουργικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Δρ Γεώργιος Κατσάνος
MD, PhD
Γενικός Χειρουργός
Ειδικός Χειρουργός Ήπατος – Παγκρέατος – Χοληφόρων – Γαστρεντερικού
Η Καινοτόμος Δυναμική της Μεταμόσχευσης Ήπατος
Η μεταμόσχευση ήπατος είναι μια θεραπεία που έχει αποδειχθεί σωτήρια για πρωτοπαθείς καρκίνους του ήπατος και τελικού σταδίου ηπατική ανεπάρκεια, αναδεικνύεται πλέον ως μια καινοτόμος και εδραιωμένη θεραπευτική προσέγγιση για επιλεγμένες περιπτώσεις ανεγχείρητων μεταστάσεων από κολοορθικό καρκίνο.
Η βασική αρχή είναι η ριζική αφαίρεση ολόκληρου του πάσχοντος ήπατος και η αντικατάστασή του με ένα υγιές μόσχευμα, προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα ίασης και μακροχρόνιας επιβίωσης. Αυτή η προσέγγιση αντιπροσωπεύει μια σημαντική αλλαγή στη θεραπευτική προσέγγιση αυτής της νόσου, καθώς μέχρι πρόσφατα οι ηπατικές μεταστάσεις αποτελούσαν απόλυτη αντένδειξη για μεταμόσχευση. Τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα από πρωτοποριακές μελέτες, όπως το Νορβηγικό πρωτόκολλο SECA, έχουν επιβεβαιώσει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα αυτής της θεραπείας, μετατρέποντάς την από πειραματική σε κλινικά εφαρμόσιμη για τους κατάλληλους υποψηφίους.
Από τις αρχές του 2025, ο Ελληνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων, σε συνεργασία με τα μεταμοσχευτικά κέντρα της χώρας και την Ένωση Παθολόγων Ογκολόγων Ελλάδος, έχει εγκρίνει τη μεταμόσχευση ήπατος ως θεραπευτική προσέγγιση για ασθενείς με ηπατικές μεταστάσεις που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χειρουργικά και που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια.
Γενικά Κριτήρια Επιλογής Ασθενών
Η μεταμόσχευση ήπατος μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά μόνο σε ασθενείς με νόσο που ελέγχεται, έστω και προσωρινά με τη χημειοθεραπεία. Η επιλογή των ασθενών για μεταμόσχευση ήπατος είναι εξαιρετικά κρίσιμη και βασίζεται σε αυστηρά κριτήρια, με στόχο τη μεγιστοποίηση του οφέλους και την ελαχιστοποίηση των κινδύνων, δεδομένης της περιορισμένης διαθεσιμότητας οργάνων και της ανάγκης για εφ’ όρου ζωής ανοσοκαταστολή. Οι ασθενείς εκτός κριτηρίων δεν πρέπει να μεταμοσχεύονται, καθώς η επιβίωσή τους δεν θα αυξηθεί. Τα βασικά κριτήρια περιλαμβάνουν:
- Ηλικία: 18 – 65 ετών.
- Μεταστάσεις που κρίνονται ανεγχείρητες από το αρμόδιο ογκολογικό συμβούλιο.
- Πλήρης έλεγχος της εξωηπατικής νόσου: Δεν πρέπει να υπάρχει καμία ένδειξη μεταστατικής νόσου εκτός του ήπατος. Απαιτείται ενδελεχής προεγχειρητικός έλεγχος με PET/CT και MRI.
- Έλεγχος του πρωτοπαθούς όγκου: Ο πρωτοπαθής καρκίνος του παχέος εντέρου πρέπει να έχει υποβληθεί σε ριζική εκτομή και να μην υπάρχουν ενδείξεις υπολειμματικής νόσου.
- Ογκολογικό φορτίο και βιολογική συμπεριφορά: Οι ασθενείς με περιορισμένο αριθμό και μέγεθος ηπατικών μεταστάσεων και καλή ανταπόκριση στην προεγχειρητική χημειοθεραπεία (downstaging) θεωρούνται καλύτεροι υποψήφιοι.
- Καλή γενική κατάσταση του ασθενούς: Ο ασθενής πρέπει να βρίσκεται σε πολύ καλή φυσική κατάσταση, χωρίς σοβαρές συννοσηρότητες που θα αύξαναν τον κίνδυνο της επέμβασης.
- Συμμόρφωση: Ο ασθενής πρέπει να κατανοεί πλήρως και να είναι πρόθυμος να συμμορφωθεί με το αυστηρό πρόγραμμα παρακολούθησης και τη δια βίου ανοσοκατασταλτική αγωγή.
Η μεταμόσχευση ήπατος για ηπατικές μεταστάσεις από καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί στενή και διεπιστημονική συνεργασία μεταξύ ογκολόγων, χειρουργών μεταμόσχευσης, γαστρεντερολόγων, ακτινολόγων και παθολόγων. Τα βασικά κριτήρια που αναφέρονται πιο πάνω είναι μια περιληπτική αναφορά και εξειδικεύονται στα Εθνικά Κριτήρια ένταξης και αποκλεισμού, όπως δημοσιεύονται από τον Ελληνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (www.eom.gr/metamoscheysi-ipatos).
Είναι επιτακτική ανάγκη, οι ασθενείς με ανεγχείρητες ηπατικές μεταστάσεις από καρκίνο του παχέος εντέρου, μετά από συζήτηση με τον ογκολόγο τους και εφόσον πληρούν τα κριτήρια ένταξης, να παραπέμπονται σε εξειδικευμένα κέντρα μεταμόσχευσης για αξιολόγηση.
Μόνο μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση από μια ομάδα ειδικών μπορεί να καθορίσει εάν ο ασθενής μπορεί να επωφεληθεί από αυτή την καινοτόμο και δυνητικά σωτήρια θεραπεία. Η συνεχιζόμενη έρευνα στοχεύει στην περαιτέρω βελτιστοποίηση των κριτηρίων επιλογής και των θεραπευτικών πρωτοκόλλων, διευρύνοντας τις δυνατότητες αυτής της προσέγγισης.
Από τον Αναπληρωτή Καθηγητή Χειρουργικής Γεώργιο Κατσάνο (www.xeirourgosthessaloniki.com)
