Η σύγχρονη Ογκολογία εντάσσεται στους πλέον ταχύτατα εξελισσόμενους τομείς της ιατρικής επιστήμης. Διαρκώς νεότερα δεδομένα υπάρχουν τόσο στη διάγνωση, στη διερεύνηση και ταυτοποίηση του καρκίνου, όσο και στη θεραπευτική αντιμετώπιση αυτού. Στους κλασικούς πυλώνες αντιμετώπισης χειρουργείου, ακτινοθεραπείας, χημειοθεραπείας, έρχεται να προστεθεί – ενίοτε να αποτελεί και τη μοναδική δυνατότητα αντιμετώπισης – μια παλέτα νέων θεραπειών.
Για αυτές τις θεραπείες που είναι τα νέα όπλα στη φαρέτρα της Ογκολογίας, μας μιλά η Ογκολόγος Δρ Βασιλική Ριζούλη.
Δρ Βασιλική Ριζούλη
MD, PhD
Ογκολόγος – Παθολόγος
Με γνώμονα την εξατομίκευση της θεραπείας του κάθε ασθενούς
Η χρήση θεραπειών μοριακής στόχευσης, ανοσοθεραπείας, συνδυασμοί αντισωμάτων – χημειοθεραπευτικών (συζευγμένα μονολογικά αντισώματα ADCs) αποτελούν πια καθημερινή πρακτική, ενώ νέες κυτταρικές θεραπείες και εμβόλια βρίσκονται σε εξέλιξη. Η επιλογή εξαρτάται όχι μόνο από τον τύπο του καρκίνου, αλλά και από τις ιδιαιτερότητες του κάθε υπότυπου, (συγκεκριμένες μεταλλάξεις και έκφραση ιδιαίτερων δεικτών που επιτρέπουν τη στοχευμένη επιλογή θεραπειών) και του κάθε ασθενούς. Tο ιατρικό ιστορικό του, οι συννοσηρότητες, η φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει συμβάλουν στην απόφαση για ασφαλή χορήγηση κάποιων θεραπειών και εξατομίκευση της θεραπείας.
Ποιες είναι οι νεότερες θεραπείες;
Οι ανοσοθεραπείες περιλαμβάνουν κυρίως, μονοκλωνικά αντισώματα τα οποία στοχεύουν σε συγκεκριμένους κυτταρικούς υποδοχείς, που συμβάλουν στην ενεργοποίηση της ίδιας της άμυνας του οργανισμού ενάντια σε καρκινικά κύτταρα. Χορηγούνται είτε ως μεμονωμένες θεραπείες (Nivolumab, Pembrolizumab, Atezolizumab κ.α.), είτε σε συνδυασμό με άλλους ανοσοθεραπευτικούς παράγοντες (Ipilimumab, Relatlimab), σε συνδυασμό με χημειοθεραπείες, με παράγοντες αντιαγγειογενετικούς (Atezolizumab + Bevacizumab σε ηπατοκυτταρικό καρκίνο) και ΧΜΘ (Pembrolizumab + Bevacizumab + Paclitaxel + Carboplatin στον καρκίνο του τραχήλου-μήτρας), είτε με παράγοντες μοριακής στόχευσης (Nivolumab + Cabozantinib, Pembrolizumab + Axitinib στο νεφροκυτταρικό καρκίνο).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η χρήση της κατηγορίας αυτής των θεραπειών και σε προ-εγχειρητική χορήγηση σε εξαιρέσιμη νόσο σε καρκίνους όπως του πνεύμονα και του μαστού, καθώς τα αποτελέσματα δείχνουν να είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά στη ριζική αντιμετώπιση αυτών των νοσημάτων όταν χορηγούνται νωρίς.
Οι θεραπείες μοριακής στόχευσης είναι είτε μονοκλωνικά αντισώματα, είτε αναστολείς κινασών και ενζύμων που στοχεύουν σε μοριακούς στόχους (μεταλλάξεις, αναδιατάξεις, ενισχύσεις, συντήξεις). Στη σημερινή ογκολογική αντιμετώπιση των ασθενών η διενέργεια μοριακού ελέγχου αποτελεί ένα αναπόσπαστο μέρος της σωστής ταυτοποίησης των περισσοτέρων μορφών καρκίνου.
Έτσι έχουμε όχι μόνο καλύτερη γνώση της συμπεριφοράς του καρκίνου και πληροφορίες για την πρόγνωση, αλλά μας ανοίγονται δρόμοι για την ορθότερη καταπολέμηση αυτού. Στις πιο γνωστές θεραπείες μοριακής στόχευσης, όπως είναι οι θεραπείες ενάντια στην υπερέκφραση του ογκογονιδίου HER2 στον καρκίνο του μαστού έρχονται να προστεθούν τα τελευταία χρόνια οι αναστολείς των CDK4/6, του PIK3CA, αλλά και του ενζύμου PARP. Οι PARP αναστολείς (Olaparib, Niraparib, Rucaparib, Talazoparib) έχουν προστεθεί μάλιστα στον θεραπευτικό αλγόριθμο αντιμετώπισης και άλλων μορφών καρκίνου (ωοθηκών, παγκρέατος, προστάτη). Στον καρκίνο του πνεύμονα στις ήδη γνωστές θεραπείες σε μεταλλάξεις EGFR και σε αναδιατάξεις ALK υπάρχουν νεότερα σκευάσματα που αντιμετωπίζουν ακόμα και περιπτώσεις θεραπευτικής αντίστασης, δύσκολα στοχεύσιμες μεταλλάξεις KRAS (KRAS p.G12C) και άλλους μοριακούς στόχους (RET, MET, NTRK). Το ίδιο έχει επιτευχθεί και σε άλλες μορφές καρκίνου (θυρεοειδούς, σάρκωμα, μελάνωμα, γαστρεντερικού).
Ραδιοφάρμακα/Ραδιονουκλίδια είναι μια άλλη κατηγορία θεραπειών που εξελίσσεται με επιτυχία. Τελευταία χρησιμοποιείται και στην Ελλάδα στον καρκίνο του προστάτη (Lutetium PSMA), αλλά και με άλλες ουσίες σε νευροενδοκρινείς όγκους και σε ηπατικές μεταστάσεις.
Μια κατηγορία θεραπειών που ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία ανοσοθεραπείας και παρουσιάζει ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον, είναι οι θεραπείες με γενετικά τροποποιημένα Τ λεμφοκύτταρα του ίδιου του ασθενούς που τροποποιούνται, έτσι ώστε να αναγνωρίζουν τα καρκινικά κύτταρα (CΑR T cells). Οι θεραπείες αυτές χρησιμοποιούνται κυρίως σε αιματολογικές νεοπλασίες (λέμφωμα, λευχαιμία (Β-ALL), μυέλωμα) με πρόσφατη έγκριση και στο συνοβιακό σάρκωμα. Βρίσκονται σε επίπεδο κλινικών μελετών όσον αφορά άλλους συμπαγείς όγκους. Έγκριση στο Μελάνωμα έχει λάβει παρόμοιου τύπου θεραπεία με tumour-infiltrating lymphocytes (TIL) therapy (lifileucel).
Τα καρκινικά εμβόλια για τα οποία πολλά ακούγονται, έχουν ακόμη ελάχιστες εφαρμογές και βρίσκονται και αυτά κυρίως, σε επίπεδο μελετών.
Από την Ογκολόγο Δρ. Βασιλική Ριζούλη
