Η Λιποπρωτείνη a ή Lp (a) είναι μια μορφή λιποπρωτεΐνης που μοιάζει με την LDL χοληστερόλη (“κακή χοληστερόλη”). Αποτελείται από δύο απολιποπρωτεΐνες: την απολιποπρωτεΐνη Β-100, που αποτελεί και συστατικό της LDL και την απολιποπρωτεΐνη A, καθώς και φωσφολιπίδια και τριγλυκερίδια. Η Lp(a) συντίθεται στο ήπαρ αλλά και σε άλλους ιστούς, όπως στην αορτή και τις καρωτίδες και στον καταβολισμό της φαίνεται να συμμετέχει ο νεφρός.
Τα επίπεδα πλάσματος της Lp(a) καθορίζονται γενετικά, κυρίως από τους πολυμορφισμούς του LPA γονιδίου και παραμένουν σχετικά σταθερά σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Επηρεάζονται ελάχιστα από την ηλικία, το φύλο, τη διατροφή, τη σωματική δραστηριότητα ή από άλλους παράγοντες όπως το κάπνισμα. Ως υψηλές θεωρούνται τιμές >50 mg/dL ή >125 nmol/L, που ανευρίσκονται σχεδόν στο 20% του γενικού πληθυσμού.
Τα αυξημένα επίπεδα της Lp (a) αποτελούν ανεξάρτητο και αιτιολογικό παράγοντα κινδύνου εμφάνισης αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου. H Lp(a) προάγει τη διαδικασία της αθηρωμάτωσης, έχει θρομβωτική δράση, λόγω της παρόμοιας δομής της με το πλασμινογόνο (γνωστό παράγοντα σχετιζόμενο με τη θρόμβωση), αλλά και φλεγμονώδη δράση λόγω των οξειδωμένων φωσφολιπιδίων που μεταφέρει.
Σύμφωνα με στοιχεία από επιδημιολογικές και γενετικές μελέτες, η αυξημένη Lp(a) αυξάνει τον κίνδυνο πρόκλησης καρδιαγγειακής νόσου, κυρίως εμφράγματος του μυοκαρδίου και λιγότερο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου καθώς και εμφάνισης περιφερικής αρτηριακής νόσου, ανεξάρτητα από την τιμή της LDL χοληστερόλης. Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι άτομα με υψηλή Lp(a) εμφανίζουν πρωιμότερα στένωση της αορτικής βαλβίδας.
Σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες Οδηγίες των ESC/EAS (2019), τις Ελληνικές κατευθυντήριες οδηγίες και τη συμφωνία ειδικών του EAS (2022) για την Lp(a), συστήνεται να ελέγχονται τουλάχιστον μία φορά στη ζωή ενός ανθρώπου τα επίπεδα της Lp(a).
- Όταν οι τιμές της Lp(a) είναι μεγαλύτερες από 50 mg/dL, θεωρείται ότι ο καρδιαγγειακός κίνδυνος αυξάνεται λόγω της Lp(a).
- Όσο μεγαλύτερη η συγκέντρωση της Lp(a) τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος.
- Αυτός ο πρόσθετος κίνδυνος είναι ανεξάρτητος από άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως η LDL χοληστερόλη.
- Επίπεδα Lp(a) >180 mg/dL (λιγότερο από το 1% του πληθυσμού) αποτελούν ισχυρό παράγοντα κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου (κίνδυνος αντίστοιχος με την οικογενή υπερχοληστερολαιμία).
Ο εντοπισμός αυξημένων επιπέδων της Lp(a) μπορεί να οδηγήσει σε επαναταξινόμηση του ασθενή σε υψηλότερη κατηγορία καρδιαγγειακού κινδύνου, με δεδομένο ότι τα αυξημένα επίπεδα Lp(a) μπορούν να συμβάλλουν στον καρδιαγγειακό κίνδυνο ακόμα και σε ασθενείς που λαμβάνουν ήδη υπολιπιδαιμική θεραπεία.
Τα αυξημένα επίπεδα της Lp(a) αποτελούν λόγο για την πιο εντατική θεραπεία άλλων τροποποιήσιμων παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως η LDL χοληστερόλη, η αρτηριακή πίεση και ο σακχαρώδης διαβήτης, με στόχο τη μείωση του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου.
Ποιες είναι οι βασικές ενδείξεις για τη μέτρηση Lp (a):
- Τουλάχιστον μία φορά στους ενήλικες, προκειμένου να εντοπιστούν τα άτομα που διατρέχουν υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο.
- Σε νέους με ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό πρώιμης (έως 55 ετών για τους άνδρες και έως 65 ετών για τις γυναίκες) αθηροσκληρωτικής νόσου (έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο).
- Σε άτομα με μέτριο ή υψηλό 10ετή καρδιαγγειακό κίνδυνο, όπως αυτός προκύπτει από τα μοντέλα υπολογισμού κινδύνου σε ασυμπτωματικά άτομα (στην Ελλάδα προτείνεται το HeartScore).
- Στους συγγενείς των ατόμων με οικογενή υπερχοληστερολαιμία ή σε περιπτώσεις οικογενειακού ή ατομικού ιστορικού (πολύ) υψηλών επιπέδων Lp(a).
Η μέτρηση της Lp(a) γίνεται με απλή εξέταση αίματος.
Υπάρχει θεραπεία για την αυξημένη Lp(a);
Οι στατίνες που μειώνουν την LDL χοληστερόλη δεν μειώνουν την Lp(a). Προς το παρόν, η θεραπευτική προσέγγιση των ατόμων με υψηλή Lp(a) συνίσταται στην εντατικοποίηση της πρόληψης με τροποποίηση όσων παραγόντων κινδύνου επιδέχονται μεταβολή όπως η LDL χοληστερόλη, η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, η διακοπή του καπνίσματος κ.λπ. Νέα φάρμακα, που βρέθηκε ότι μειώνουν τα επίπεδα της Lp (a), αναμένεται να κυκλοφορήσουν μετά την ολοκλήρωση των σχετικών μελετών.
Τι πρέπει να γνωρίζετε:
- Η Lp (a) αποτελεί ανεξάρτητο και αιτιολογικό παράγοντα κινδύνου εμφάνισης αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου.
- Τιμές της Lp(a) >50 mg/dL, συνδέονται με αύξηση του καρδιαγγειακού κινδύνου.
- Συστήνεται η μέτρηση των επιπέδων Lp (a) τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του ατόμου.
- Τα επίπεδα της Lp (a) καθορίζονται γενετικά και παραμένουν σχετικά σταθερά σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Επηρεάζονται ελάχιστα από την ηλικία, το φύλο, τη διατροφή, τη σωματική δραστηριότητα ή από άλλους παράγοντες όπως το κάπνισμα.
- Προς το παρόν δεν υπάρχει ειδική αγωγή για τη μείωση της Lp(a) και για τα άτομα με υψηλή Lp(a) συστήνεται εντατικοποίηση της πρόληψης με τροποποίηση όλων των δυνητικά τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου, όπως η μείωση της LDL χοληστερόλης, η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, η διακοπή του καπνίσματος κλπ.
Από τον Ειδικό Καρδιολόγο Προκόπη Παπαδημητρίου (www.cardiologos-papadimitriou.gr)
Πηγές
- Lipoprotein(a) and cardiovascular disease. The Lancet, Volume 404, Issue 10459, 1255 – 1264
- Frequent questions and responses on the 2022 lipoprotein(a) consensus statement of the European Atherosclerosis Society. Atherosclerosis. 2023 Apr 28:S0021-9150(23)00182-X.
- 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk: The Task Force for the management of dyslipidaemias of the European Society of Cardiology (ESC) and European Atherosclerosis Society (EAS). https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehz455.
