Τις τελευταίες δεκαετίες, η επίπτωση του καρκίνου του παγκρέατος έχει αυξηθεί σημαντικά, ενώ, παρά τις σημαντικές εξελίξεις που έχουν σημειωθεί στην αντιμετώπισή του, θεωρείται ο τρίτος πιο θανατηφόρος καρκίνος. Η εξέλιξη της νόσου εξαρτάται από το στάδιο που βρίσκεται ο καρκίνος, αλλά και από τη θέση που προσβάλει ο καρκίνος (κεφαλή, σώμα ή ουρά του παγκρέατος). Οι θεραπευτικές επιλογές για τους ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος είναι η χειρουργική επέμβαση, η χημειοθεραπεία και η ακτινοβολία ή και ο συνδυασμός των τριών στις περιπτώσεις που απαιτείται.
Ας δούμε όμως, αναλυτικότερα, την πορεία της νόσου με τη βοήθεια του Χειρουργού Ήπατος – Παγκρέατος και Χοληφόρων, Ηλία Γαλάνη.
Τι ορίζουμε ως παγκρεατικό καρκίνο;
Το πάγκρεας είναι αδένας του πεπτικού συστήματος με ενδοκρινή και εξωκρινή μοίρα. Αυτό σημαίνει πως αφενός παράγει σημαντικές για τον οργανισμό ορμόνες και αφετέρου παράγει υγρό πλούσιο σε ένζυμα που συντελούν στην πέψη των τροφών. Ως παγκρεατικός καρκίνος ορίζεται, κυρίως, το αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος, ενώ μια όλο και περισσότερο εμφανιζόμενη, πλέον, οντότητα αποτελούν τα κυστικά νεοπλάσματα του παγκρέατος, με τη διαχείρισή τους να ποικίλει, ανάλογα κυρίως με τον υπότυπο και κάποια απεικονιστικά και άλλα χαρακτηριστικά τους.
Ποιες είναι οι αιτίες εμφάνισής του και τα χαρακτηριστικά του;
Σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του καρκίνου του παγκρέατος διαδραματίζει, αποδεδειγμένα, το κάπνισμα, ενώ η παχυσαρκία, ο διαβήτης και κάποιες γονιδιακές μεταλλάξεις έχουν επίσης, συνδεθεί με αυξημένη επίπτωση της νόσου. Η κλινική εικόνα των ασθενών ποικίλει, με τον ίκτερο (κίτρινη χροιά ματιών και δέρματος) να αποτελεί το συχνότερο εύρημα, ακολουθούμενο από απώλεια βάρους, κοιλιακό άλγος, κνησμό, πυρετό κ.α., ενώ κάποιοι ασθενείς, ιδιαίτερα όσοι παρουσιάζουν τη νόσο στο σώμα ή την ουρά του παγκρέατος και όχι στην κεφαλή, μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Ως προς τη διάγνωση της νόσου, η αξονική τομογραφία κοιλίας με πρωτόκολλο παγκρέατος αποτελεί την εξέταση εκλογής για παγκρεατικό καρκίνο. Μάλιστα, ορισμένα απεικονιστικά χαρακτηριστικά στην αξονική κοιλίας κατατάσσουν τον συγκεκριμένο καρκίνο ως εγχειρήσιμο, ανεγχείρητο ή οριακά εξαιρέσιμο, πράγμα που σημαίνει πως ο ασθενής πριν το χειρουργείο θα πρέπει να λάβει χημειοθεραπεία. Άλλες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται είναι η ενδοσκοπική ανάστροφη παγκρεατο-χολαγγειογραφία (ERCP), η οποία χρησιμεύει και στη λήψη βιοψιών και στην ανακούφιση από τον ίκτερο προεγχειρητικά ή σε περιπτώσεις ανεγχείρητων όγκων, το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα (EUS), με το οποίο μπορεί, επίσης, να γίνει λήψη βιοψίας, η μαγνητική τομογραφία και το FDG-PET που εκτιμά την ακριβή θέση του όγκου, καθώς και την ύπαρξη μεταστάσεων σε άλλα σημεία.
Ας περάσουμε, όμως, στο κρίσιμο ερώτημα. Πώς αντιμετωπίζουμε τον καρκίνο του παγκρέατος;
Είναι ξεκάθαρο ότι η μόνη δυνητικά οριστική θεραπευτική αντιμετώπιση είναι η χειρουργική εκτομή του όγκου.
Για όγκους της κεφαλής του παγκρέατος, η πα- γκρεατικοδωδεκαδακτυλεκτομή ή επέμβαση κατά Whipple είναι η επέμβαση εκλογής. Αποτελεί μια από τις πιο σύνθετες επεμβάσεις της χειρουργικής και απαιτεί εκτεταμένες ανακατασκευές μεταξύ των οργάνων της κοιλίας. Για να πραγματοποιηθεί, θα πρέπει να τηρούνται κάποια κριτήρια στις προεγχειρητικές απεικονίσεις, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω. Όσον αφορά στους όγκους του σώματος και της ουράς του παγκρέατος, η περιφερική παγκρεατεκτομή με ή χωρίς σπληνεκτομή είναι η επέμβαση που γίνεται από τους χειρουργούς. Παρ’ όλα αυτά, μικρό ποσοστό των συγκεκριμένων ασθενών φτάνει στο χειρουργείο, καθώς οι όγκοι αυτοί ανιχνεύονται σε πιο προχωρημένο στάδιο σε σχέση με τους όγκους της κεφαλής προκαλώντας συμπτώματα σπάνια, κυρίως ίκτερο. Οι παραπάνω επεμβάσεις γίνονται και λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά (πιο συχνά οι περιφερικές παγκρεατεκτομές), ανάλογα με τη νόσο του ασθενούς και την ευχέρεια του χειρουργού.
Η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία αποτελούν θεραπευτικές επιλογές στην αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος. Χρησιμεύουν είτε επικουρικά μετά από ένα χειρουργείο, με σκοπό να εξαλειφθούν τυχόν υπολειμματικά καρκινικά κύτταρα, τα οποία δεν είναι εμφανή με κάποια απεικονιστική μέθοδο ή διεγχειρητικά, είτε σε προχωρημένη, ανεγχείρητη νόσο ως η μοναδική θεραπευτική επιλογή. Η ικανότητά τους να μετατρέψουν έναν οριακά εγχειρήσιμο καρκίνο σε εξαιρέσιμο αποτελεί άλλη μια σπουδαία ωφέλειά τους προς τον ασθενή και τις τοποθετεί, πλέον, σε περίοπτη θέση στη θεραπευτική μας φαρέτρα για την παροχή των καλύτερων υπηρεσιών υγείας στους εν λόγω ασθενείς.
Από τον Χειρουργό Ηπατος – Παγκρέατος και Χοληφόρων Ηλία Γαλάνη
