Την περασμένη εβδομάδα, η διάσημη Αμερικανίδα τραγουδίστρια Μαράια Κάρεϊ αποκάλυψε ότι το 2001 διαγνώστηκε με διπολική διαταραχή και πρόσφατα άρχισε να υποβάλλεται και σε φαρμακευτική αγωγή γι’ αυτήν.
Δεν είναι η πρώτη διασημότητα της show biz που δηλώνει ότι πάσχει από τη συγκεκριμένη ψυχική νόσο. Έχουν προηγηθεί δεκάδες άλλοι, μεταξύ των οποίων η Ιρλανδή τραγουδίστρια Σίνιντ Ο’Κόνορ, ο ηθοποιός Μελ Γκίμπσον, η βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιός Κάθριν Ζέτα-Τζόουνς, η 25χρονη τραγουδίστρια Ντέμι Λοβάτο, ο θρυλικός κιθαρίστας της ροκ Τζίμι Χέντριξ και ο συνιδρυτής του συγκροτήματος Νιρβάνα Κερτ Κομπέιν.
Τι είναι όμως η διπολική διαταραχή και γιατί είναι τόσο δύσκολη η αντιμετώπισή της;
«Η διπολική διαταραχή είναι μία διαταραχή του εγκεφάλου που προκαλεί ασυνήθιστες εναλλαγές της ψυχικής διάθεσης, της ενεργητικότητας, της σωματικής δραστηριότητας και της ικανότητας διεκπεραιώσεως των καθημερινών υποχρεώσεων (λειτουργικότητας)», λέει ο νευρολόγος-ψυχίατρος Δρ. Νίκος Ε. Δέγλερης, διδάσκων Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο Paris V, στη Γαλλία. «Παλαιότερα την αποκαλούσαμε μανιοκαταθλιπτική διαταραχή ή μανιοκατάθλιψη, διότι το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμά της είναι οι εναλλαγές επεισοδίων “ανεβασμένης” ψυχικής διάθεσης (μανία ή υπομανία, αναλόγως με την σοβαρότητά της) με επεισόδια “πεσμένης” ψυχικής διάθεσης (κατάθλιψη)».
Στη διάρκεια των επεισοδίων της μανίας, το άτομο συμπεριφέρεται ή αισθάνεται αφύσικα ενεργητικό, χαρούμενο ή ευερέθιστο και συχνά λαμβάνει παρορμητικές αποφάσεις δίχως να σκέφτεται τις πιθανές συνέπειες. Επιπλέον, η ανάγκη του για ύπνο συνήθως μειώνεται έως ότου περάσει αυτή τη φάση.
Αντίστοιχα, στις περιόδους της κατάθλιψης συχνά εκδηλώνεται ευσυγκινησία, πολύ αρνητική θεώρηση της ζωής και απώλεια ενδιαφερόντων και ευχαρίστησης. Στις φάσεις αυτές είναι ιδιαίτερα αυξημένος ο κίνδυνος αυτοτραυματισμού και αυτοκτονίας. Υπολογίζεται ότι ποσοστό 30-40% των ασθενών αυτοτραυματίζονται στη διάρκεια καταθλιπτικών επεισοδίων, ενώ έξι στους 100 αυτοκτονούν σε βάθος 20ετίας.
Οι ακριβείς αιτίες της διπολικής διαταραχής δεν είναι γνωστές, αλλά πιστεύεται ότι είναι απόρροια περιβαλλοντικών, γενετικών και νευροψυχολογικών παραγόντων.
Στους παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση ενός επεισοδίου συμπεριλαμβάνονται το έντονο στρες (όπως αυτό που προκαλούν τραυματικά γεγονότα της ζωής), αλλά και η χρήση ουσιών και αλκοόλ.
Η διπολική διαταραχή είναι η έκτη κυριότερη αιτία αναπηρίας σε όλο τον κόσμο, με ποσοστό έως και 6% του παγκόσμιου πληθυσμού να έχει εκδηλώσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του κάποιο επεισόδιο μανίας ή υπομανίας.
Όπως όμως ισχύει με όλες τις (ψυχικές ή σωματικές) παθήσεις, έτσι και αυτή συνοδεύεται από αρκετούς μύθους. Ο Δρ. Δέγλερης ξεδιαλύνει τέσσερις από τους σημαντικότερους.
Μύθος 1: Είναι πάρα πολύ σοβαρή.
«Πολλοί πιστεύουν πως όσοι πάσχουν από διπολική διαταραχή είναι εκτός ελέγχου και ψυχωτικοί, αλλά τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε μάθει ότι πολύ πιο συχνές είναι οι ήπιες μορφές της», εξηγεί ο Δρ. Δέγλερης.
Η διπολική διαταραχή δεν είναι μία ενιαία ασθένεια, αλλά μπορεί να έχει διακριτές μορφές. Οι κύριοι τύποι της είναι η διπολική διαταραχή Ι, η διπολική διαταραχή ΙΙ, η κυκλοθυμική διαταραχή (κυκλοθυμία) και η αδιαφοροποίητη διαταραχή.
* Στην διπολική διαταραχή Ι, τα επεισόδια μανίας συνήθως είναι παρατεταμένα ή τόσο σοβαρά ώστε απαιτούν άμεση νοσηλεία. Συνήθως εκδηλώνονται και επεισόδια κατάθλιψης, που διαρκούν τουλάχιστον 2 εβδομάδες. Οι ασθενείς μπορεί επίσης να έχουν ταυτοχρόνως κατάθλιψη με συμπτώματα μανίας.
* Στην διπολική διαταραχή ΙΙ, από την οποία είπε ότι πάσχει η Μαράια Κάρεϊ, η κατάθλιψη μπορεί να είναι σοβαρή, αλλά τα επεισόδια μανίας συνήθως είναι ηπιότερα (ή μπορεί να απουσιάζουν), δεν επηρεάζουν ιδιαίτερα την λειτουργικότητα του ατόμου και μπορεί ακόμα και να καταστήσουν πιο παραγωγικούς τους ασθενείς.
* Στην κυκλοθυμία, η οποία είναι πολύ συχνότερη από τις δύο προηγούμενες, εμφανίζονται πολύ ήπια ή πολύ λίγα συμπτώματα μανίας για μικρά χρονικά διαστήματα (υπομανιακά επεισόδια) και ήπια καταθλιπτικά επεισόδια που δεν πληρούν καν τα κριτήρια της σοβαρής (μείζονος) κατάθλιψης. Πολλοί από τους πάσχοντες από αυτήν είναι αρκετά επιτυχημένοι.
* Όσον αφορά την ακαθόριστη διπολική διαταραχή, αυτή αφορά μερικούς ασθενείς με επεισόδια που δεν ταιριάζουν στα προαναφερθέντα προφίλ.
Επομένως, «οι περισσότεροι πάσχοντες από διπολική διαταραχή ζουν στην κοινότητα και μπορεί να μην χρειασθούν ποτέ νοσηλεία σε ψυχιατρικό νοσοκομείο», τονίζει ο Δρ. Δέγλερης.
Μύθος 2: Η κατάθλιψη και η μανία εμφανίζονται κυκλικά.
Ο κόσμος νομίζει ότι στη διπολική διαταραχή οι περίοδοι της μανίας εναλλάσσονται τακτικά με τις περιόδους κατάθλιψης. Η αλήθεια όμως είναι ότι η ψυχική διάθεση των ασθενών συχνά είναι χαοτική και όχι κυκλική, με τυχαίους συνδυασμούς συμπτωμάτων.
Η χαοτική αυτή κατάσταση επιτείνει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με τον κοινωνικό τους περίγυρο, ακόμα κι αν έχουν ήπια νόσο, και γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να κάνουν θεραπεία.
Μύθος 3: Η διπολική διαταραχή δύσκολα αντιμετωπίζεται.
Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πολλές αποτελεσματικές θεραπείες γι’ αυτήν. Οι ασθενείς γενικώς ανταποκρίνονται καλά στα φάρμακα που σταθεροποιούν την ψυχική διάθεση (λέγονται σταθεροποιητές της διάθεσης ή θυμορρυθμιστικά), μερικές φορές σε συνδυασμό με αντικαταθλιπτικά ή/και φάρμακα για τη μανία. Εάν συνυπάρχουν ψυχωτικά συμπτώματα πρέπει να αντιμετωπιστούν κατάλληλα και ανάλογα με την έντασή τους.
Πολύ ωφέλιμη είναι και η ψυχοθεραπεία, η οποία βοηθά τους ασθενείς να κατανοήσουν την φύση της ασθενείας τους και να μάθουν να λύνουν τα προβλήματα που αυτή δημιουργεί στη ζωή τους. Μπορεί επίσης να τους διδάξει στρατηγικές διαχείρισης του στρες, καθώς και τρόπους για να φροντίζουν καλύτερα τον εαυτό τους.
Μύθος 4: Οι διακυμάνσεις της ψυχικής διάθεσης σημαίνουν πάντα διπολική διαταραχή.
Τα «σκαμπανεβάσματα» της ψυχικής διάθεσης μπορεί να έχουν πολλές αιτίες, από τον καιρό και την φάση του έμμηνου κύκλου στη γυναίκα έως τη λήψη φαρμάκων όπως τα στεροειδή και τη χρήση ουσιών.
Άλλες πιθανές αιτίες είναι ορμονικές διαταραχές, αυτοάνοσες παθήσεις, νευρολογικά προβλήματα και προβλήματα ψυχικής υγείας όπως το σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας και ορισμένες διαταραχές προσωπικότητας.
Για να οφείλονται οι διακυμάνσεις της ψυχικής διάθεσης σε διπολική διαταραχή, αφ’ ενός πρέπει η κλινική εικόνα να έχει σοβαρή διαταραχή, αφ’ ετέρου τα επεισόδια κατάθλιψης και μανίας πρέπει να έχουν διάρκεια (η κατάθλιψη αρκετές εβδομάδες κάθε φορά και η μανία αρκετές ημέρες).
Τι να κάνετε
Αν υποπτεύεστε ότι εσείς ή ένας δικός σας άνθρωπος πάσχετε από διπολική διαταραχή, απευθυνθείτε σε έναν ειδικό στην ψυχική υγεία. Είναι ο μόνος που μπορεί να κάνει έγκαιρη διάγνωση και να χορηγήσει μια αποτελεσματική θεραπεία, που θα σας επιτρέψει να ανακτήσετε την ισορροπία στην ψυχική σας υγεία.