Μια και μοναδική ευκαιρία έχουν στη ζωή τους οι γονείς για λάβουν την κρίσιμη απόφαση για τη φύλαξη των βλαστοκυττάρων των νεογέννητων παιδιών τους, καθώς τα βλαστοκύτταρα που περιέχονται στην ομφαλοπλακουντιακή μονάδα και που δεν μπορούν να συλλεχθούν σε άλλη φάση της ζωής του ανθρώπου αποτελούν το κλειδί για τη θεραπεία πλήθους ασθενειών.
«Η ομφαλοπλακουντιακή μονάδα αποτελείται από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα και τους ιστούς που το περιβάλλουν. Το ομφαλικό αίμα περιέχει βλαστοκύτταρα από όλα τα όργανα του σώματος, διότι κυκλοφορεί μέσα σε αυτά από τη δημιουργία τους και για το λόγο αυτό σήμερα θεωρείται η πληρέστερη πηγή συλλογής βλαστοκυττάρων όχι μόνο για τη διόρθωση αιματολογικών παθήσεων, αλλά και χρήσεων στην αναγεννητική ιατρική. Ο ιστός της ομφαλοπλακουντιακής μονάδας περιέχει ένα ιδιαίτερο πληθυσμό βλαστοκυττάρων με δυνατότητα χρήσης στη θεραπεία μυοσκελετικών παθήσεων», μας εξηγεί η καθηγήτρια Ιατρικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κα. Κοκκώνα Κουζή-Κολιάκου. «Τα βλαστοκύτταρα που συλλέγονται κατά τον τοκετό έχουν έντονη ικανότητα κυτταρικού πολλαπλασιασμού, μεγάλη ικανότητα αποκατάστασης τραυματισμών, διατίθενται άμεσα και δεν απαιτείται 100% ιστοσυμβατότητα όταν πρόκειται να χορηγηθούν σε αλλογενείς χρήσεις. Έτσι μπορούν να βοηθήσουν και άλλα μέλη της οικογένειας».
Πιο συγκεκριμένα, τα βλαστοκύτταρα, η διάρκεια ζωής των οποίων ξεπερνάει τη ζωή του ανθρώπου, μπορούν να χρησιμοποιηθούν από το ίδιο το παιδί, από την οικογένεια του και από άγνωστους συμβατούς δότες. Η οικογένεια μπορεί να επιλέξει την οικογενειακή φύλαξη ή τη δωρεά προς δημόσια τράπεζα ή την απόρριψη και των δύο. Η απόφασή της στηρίζεται στην ενημέρωση, την οποία θα λάβει από ανεξάρτητους επιστήμονες, οι οποίοι υποχρεούνται να αναφερθούν στις κλασικές και στις εν εξελίξει εφαρμογές, οι οποίες πραγματοποιούνται μέσω των κλινικών μελετών. Επίσης, η ενημέρωση αφορά και το κόστος της κάθε επιλογής. Οι γονείς ενημερώνονται ότι δωρίζουν ανεπιστρεπτί, για λογαριασμό του παιδιού τους, και χωρίς κανένα προσωπικό όφελος ένα πολύτιμο βιολογικό υλικό. Αναγκαία προϋπόθεση είναι δημόσιες και ιδιωτικές τράπεζες να πληρούν όλες τις απαραίτητες προδιαγραφές για να ανταποκριθούν στον ρόλο τους να υποστηρίξουν τις θεραπείες για τις οποίες φυλάσσουν τα βλαστοκύτταρα.
Σήμερα λειτουργούν παγκοσμίως 214 οικογενειακές και 139 δημόσιες τράπεζες φύλαξης βλαστικών κυττάρων εγκατεστημένες σε 55 χώρες. Οι οικογενειακές τράπεζες έχουν συγκεντρώσει συνολικά 4.100.000 μονάδες ιδιωτικής φύλαξης και οι δημόσιες 731.000. Η ύπαρξη δύο χωρών, της Ιταλίας και της Γαλλίας, όπου ακόμη δεν επιτρέπεται η λειτουργία ιδιωτικών τραπεζών αποτελεί την εξαίρεση του κανόνα. Στην Ιταλία λειτουργούν ιδιωτικές τράπεζες μέσα στα ανεξάρτητα κρατίδια, αλλά επιτρέπεται η αποστολή βλαστοκυττάρων στο εξωτερικό από την υπόλοιπη χώρα, ενώ στη Γαλλία απαγορεύεται. Παρά την απαγόρευση, η δραστηριότητα των δημοσίων τραπεζών στη Γαλλία είναι ιδιαίτερα περιορισμένη.
Σε όλες τις παραπάνω χώρες έχει γίνει κανόνας να ενημερώνονται οι γονείς για τις επιλογές που έχουν πριν αποφασίσουν αν θα δωρίσουν το πολύτιμο βιολογικό υλικό του παιδιού τους σε μία δημόσιας πρόσβασης τράπεζα (δημόσια), ή αν θα το φυλάξουν σε μία οικογενειακής πρόσβασης τράπεζα (ιδιωτική) για την οικογένεια τους.
«Σήμερα διεθνώς αλλά και στη χώρα μας στο 60% των μεταμοσχεύσεων για κακοήθη ασθένεια χρησιμοποιούνται βλαστοκύτταρα του ίδιου του ασθενή, στο 20% από συμβατούς δότες μέσα από την οικογένειά του και στο 20% από άγνωστους δότες μέσω της διασύνδεσης των δημοσίων τραπεζών. Επειδή η πλειονότητα των ασθενών αυτών δεν διαθέτει αποθηκευμένα υγιή αυτόλογα βλαστοκύτταρα πριν νοσήσει, υποβάλλονται προκαταρκτικά σε χημειοθεραπεία και στη συνέχεια γίνεται λήψη του μυελού, απομονώνονται τα βλαστοκύτταρα, τα οποία επαναχορηγούνται στον ασθενή. Αυτή η διαδικασία δεν οδηγεί σε ίαση για πολλούς λόγους. Όλοι αυτοί οι ασθενείς θα μπορούσαν να είχαν βοηθηθεί αποτελεσματικότερα και ανώδυνα εάν διέθεταν αποθηκευμένα βλαστοκύτταρα από τη γέννησή τους», τονίζει η κα. Κολιάκου.
Τα βλαστοκύτταρα του πλακούντα χρησιμοποιούνται από το ίδιο το παιδί για τη θεραπεία του παιδικού καρκίνου, που συνήθως εντοπίζεται στο νευρικό σύστημα και στα οστά, και για αυτοάνοσα αιματολογικά νοσήματα. Χρησιμοποιούνται επίσης για τη θεραπεία ορισμένων μορφών λευχαιμίας. Διεθνώς είναι σε εξέλιξη 70 κλινικές μελέτες που χρησιμοποιούν το αυτόλογο ομφαλοπλακουντιακό αίμα και παράγωγα του, 44 κλινικές μελέτες που χρησιμοποιούν αλλογενές ομφαλικό αίμα και 49 κλινικές μελέτες που χρησιμοποιούν τα βλαστοκύτταρα του ιστού του ομφαλίου λώρου. Πολλές εξ αυτών διαθέτουν και δημοσιευμένα αποτελέσματα. Οι συχνότερες αυτόλογες χρήσεις στις ανωτέρω κλινικές μελέτες αφορούν τη θεραπεία της ισχαιμικής εγκεφαλοπάθειας, του αυτισμού, του διαβήτη τύπου Ι, διορθωτικών επεμβάσεων στην καρδιά, του νευροβλαστώματος, της νόσου του μοσχεύματος κατά του ξενιστή, της γονιδιακής θεραπείας της ανοσοανεπάρκειας και των λεμφωμάτων.
Επίσης, σήμερα ένας στους τρεις ασθενείς ηλικίας άνω των 60 ετών θα μπορούσε να βοηθηθεί εάν διέθετε νεαρά βλαστοκύτταρα για τη θεραπεία εκφυλιστικών παθήσεων. «Με δεδομένο ότι διεθνώς μία στις τέσσερις μονάδες που λαμβάνονται τελικά φυλάσσεται στις δημόσιες τράπεζες και ότι σήμερα το 4,7% των φυλασσόμενων μονάδων στην καλύτερη των περιπτώσεων διατίθεται για θεραπείες, η πιθανότητα χρήσης της δωρεάς ομφαλικού αίματος είναι 0,94% για κάθε μονάδα που φυλάσσεται. Στην Ελλάδα φυλάσσεται το 2,667% των προσφερόμενων μονάδων και άρα η πιθανότητα χρήσης είναι 0,12%. Η πιθανότητα να βρεθεί διαθέσιμο δημόσιο μόσχευμα κυμαίνεται στο 34% και πάνω από 30.000 ασθενείς προς μεταμόσχευση διεθνώς δεν είναι δυνατόν να βρουν συμβατό δότη, ακόμα και εάν οι δημόσιες τράπεζες διέθεταν έναν πολύ μεγάλο αριθμό μονάδων. Έχει βρεθεί ότι διπλασιάζοντας ή πολλαπλασιάζοντας τον αριθμό των δειγμάτων της μια δημόσια τράπεζα ελάχιστα αυξάνει τη δυνατότητα να βρεθεί στη δεξαμενή της ένα ιστοσυμβατό μόσχευμα για τους κατοίκους της χώρας της. Στην Ελλάδα η συχνότητα κάποιος να είναι απόλυτα ιστοσυμβατός με έναν άλλο είναι 1/100.000 κατοίκους», εξηγεί περαιτέρω η κα. Κοκκώνα Κουζή-Κολιάκου και συνεχίζει: «Στην Ελλάδα -μια χώρα με αξιόλογο επιστημονικό προσωπικό- είναι στο χέρι μας να αποφασίσουμε και να επενδύσουμε στην ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας αν επιθυμούμε να πάμε με την κύρια τάση των χωρών που έχουν στρατηγική δεκαετιών πάνω στον τομέα της ιατρικής βιοτεχνολογίας. Μέχρι σήμερα έχουν αδειοδοτηθεί 24 ελληνικές εταιρείες οι οποίες εισάγουν μοσχεύματα από το εξωτερικό με υπερβολικό κόστος. Πολλά εξ αυτών θα μπορούσαν να γίνουν στα ελληνικά εργαστήρια, με χαμηλότερο κόστος, καλύτερο έλεγχο και καλύτερη ποιότητα».
Είναι προφανές λοιπόν ότι τα βλαστοκύτταρα που συλλέγονται κατά τον τοκετό έχουν πολλά να προσφέρουν στην κοινωνία, με όποιο τρόπο και εάν φυλαχτούν, αρκεί η ενημέρωση να είναι αντικειμενική, υπεύθυνη και επιστημονικά τεκμηριωμένη.