Κοιτάζοντας πίσω, σε μια αλυσίδα γεγονότων με κύριο θέμα τις καινοτομίες της χειρουργικής, είδαμε ότι το όφελος της χειρουργικής δεν παγιδεύεται στην καινοτομία του σήμερα αλλά στην πρόκληση του αύριο. Η καινοτομία και το μοντέρνο στη χειρουργική, παρά την μεγάλη αξία τους στη χειρουργική τέχνη και στην τεχνοτροπία του χειρουργού, είναι σαφές ότι έχουν καθορισμένη χρονο-αξία. Επηρεάζεται από την παγκόσμια γενική γνώση, από τις απαιτήσεις των ασθενών και από το στρατηγικό σχεδιασμό των θεραπευτικών μεθόδων. Η ομορφιά της Τεχνητής Νοημοσύνης και η αλληλεπίδρασή της με τη χειρουργική σκέψη μετατρέπει τα χέρια των χειρουργών σε εργαλεία δημιουργικότητας, ανεκτίμητης αξίας.
Είναι όμως σαφές ότι δεν θα υπάρξει ποτέ ένα «τελευταίο σύνορο» στη χειρουργική. Ο επόμενος καινοτόμος χειρουργός και η επόμενη καινοτομία πάντα θα εμφανίζονται γιατί πάντα θα υπάρχει μία σκέψη που θα υπερβαίνει το σήμερα!
Είμαστε αρκετά ώριμοι, για να ξέρουμε ότι το μυαλό μας δεν μπορεί να καταλάβει τα όρια που μας επιφυλάσσει το μέλλον. Στο σύγχρονο χειρουργικό στερέωμα θα δούμε μερικές ομάδες σύζευξης τεχνητής νοημοσύνης και χειρουργικής σε μορφές όπως Artificial Intelligence Surgery (AIS), Digital Surgery, Computerized Surgery και Smart Surgery. Το AIS επιλέχθηκε για να τονιστεί η ανάγκη σύζευξης των συστημάτων αυτόνομης σκέψης και των ενεργών ανεξάρτητων ρομπότ στη χειρουργική ομάδα. Οι κατασκευαστές χειρουργικών ρομπότ ήταν ειλικρινείς όταν δήλωναν ότι δεν είχαν καμία πρόθεση να αναπτύξουν ρομπότ που θα ήταν ανεξάρτητα από τους χειρουργούς και θέλουμε να πιστεύουμε πως έχει καταστεί σαφές ότι οι χειρουργοί πρέπει αυτή την καινοτομία να την αγκαλιάσουν, ώστε να μπορεί να αξιολογηθεί, να γίνει κατανοητή και τελικά να μπορέσουμε να την κάνουμε όσο το δυνατόν ασφαλέστερη για τους ασθενείς μας αλλά και για μας. Τα αυτόνομα ιατρικά ρομπότ είναι πλέον μια πραγματικότητα, οπότε είναι μάταιο να συνεχίσουμε να πιστεύουμε ότι οι χειρουργοί μπορούν ή πρέπει να συνεχίσουν να λειτουργούν εντελώς ανεξάρτητα.
Οι χειρουργικές επεμβάσεις αλλάζουν αισθητική, τρόπο σκέψης και οργάνωση της εργασίας. Η επικοινωνία θα γίνεται μέσω διαδικτύου με βάση το ΙoΤ (internet of things). Θα χρησιμοποιείται η επαυξημένη πραγματικότητα, η οποία θα αυξάνει τις δυνατότητες των αισθήσεων του χειρουργού (όραση, ακοή, επιπολής και εν τω βάθει αφή). Επιπλέον, θα εφαρμόζονται ολογράμματα, τα οποία αποτελούν το εισιτήριο στη χειρουργική της υψηλής λεπτομέρειας και των ανατομικών χειρουργικών παρεμβάσεων σε επίπεδο κλασμάτων του χιλιοστού.
Στις Υβριδικές Χειρουργικές Αίθουσες (χειρουργός – ψηφιακή τεχνολογία – εικονική πραγματικότητα) ο χειρουργός φορώντας μια ειδική στολή που θα λαμβάνει πληροφόρηση μέσω διαδικτύου και ηλεκτρονικών υπολογιστών, θα ενημερώνεται για το αν κατευθύνεται σωστά η επέμβαση, για το αν υπάρχουν κίνδυνοι αιμορραγίας, αν αφαιρείται σωστά ένας όγκος από ένα δύσκολο σημείο του ανθρωπίνου σώματος, αν έχει γίνει επιπλοκή – κάκωση ενός άλλου ιστού και ούτω καθεξής. Όλα αυτά μέσα σε περιβάλλον εικονικής καθοδήγησης.
«Αφήστε σας παρακαλώ το μέλλον να συνεχίσει να κοιμάται, όπως οφείλει.
Γιατί αν κάποιος το ξυπνήσει πριν την ώρα του, τότε θα αποκοιμηθεί το παρόν του».
Φραντς Κάφκα
Εκτός από τις υπερβολικά διογκωμένες προσδοκίες, η AIS τεχνητή νοημοσύνη στη χειρουργική προκαλεί τον φόβο στους χειρουργούς ότι οι εξελίξεις αυτές αναπτύσσονται για να τους αντικαταστήσουν. Αυτός ο φόβος ενισχύεται από την υπόθεση πως η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να υπερβεί τη νοημοσύνη της ανθρωπότητας. Αν και αυτός ο φόβος είναι αβάσιμος, οι ερευνητές της τεχνητής νοημοσύνης το είχαν προβλέψει νωρίς. Έτσι, η Ευρωπαϊκή Ομάδα για την Ηθική (EGE) στην Επιστήμη και τις Νέες Τεχνολογίες δημοσίευσε μια λίστα με 23 θεμελιώδεις αρχές στην πραγματεία «Αρχές Τεχνητής Νοημοσύνης Asilomar».
Οι γενικές αυτές αρχές αφορούν στο ότι η τεχνητή νοημοσύνη πρέπει να ενισχύσει την κοινωνική δικαιοσύνη παγκοσμίως και ότι όλη η ανθρωπότητα θα πρέπει να επωφεληθεί από την υπόσχεση της τεχνητής νοημοσύνης. Τελικά, όμως ελπίζουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να απελευθερώσει τον χειρουργό για να γίνει ο γιατρός που πάντα ονειρευόταν και ταυτόχρονα να μειώσει το «burnout – εργασιακή εξουθένωση» των γιατρών, μια μάστιγα που έχει επιδεινωθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.
Το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης εξαρτάται από τη σοφία και την επινοητικότητα της εποχής και θα έρθει από την ωριμότητα του χρόνου.
Από τον Γενικό Χειρουργό, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Δρ. Μαριόλη Σαψάκο Θεόδωρο
