Σεπτέμβρης! Βοήθεια, έχω κατάθλιψη!

Ήρθε το φθινόπωρο. Αναρωτιόμαστε πότε πέρασε το καλοκαίρι, πόσο γρήγορα. Οι περισσότεροι γυρίσαμε από τις καλοκαιρινές μας διακοπές, περάσαμε όμορφα, χαλαρώσαμε, ξεκουραστήκαμε, απολαύσαμε τις βουτιές μας στα γαλανά νερά της πατρίδας μας, τα ταβερνάκια με τις θαλασσινές τους ποικιλίες και τους ουζομεζέδες, το Αυγουστιάτικο φεγγάρι και τις καυτές νύχτες… Θεωρητικά, γυρίσαμε ξεκούραστοι, ανανεωμένοι, έχοντας γεμίσει τις μπαταρίες μας, έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την καθημερινότητα, τις ανησυχίες και τα προβλήματά της. Προβλήματα, υποχρεώσεις! Στο άκουσμά τους και μόνο νιώθουμε ένα βάρος στο στήθος, σαν να μην μας έφτασε ο χρόνος των διακοπών, σαν να έχουμε ανάγκη να ξεφύγουμε ακόμα περισσότερο – ίσως και να μην ξαναγυρίσουμε ποτέ πίσω! Επιστρέφουμε στη δουλειά και νιώθουμε σαν να μην ξέρουμε τι να κάνουμε, οι κινήσεις μας βαριές, το μυαλό μας δεν μπορεί να συγκεντρωθεί, ο ύπνος μας ελαττώνεται, δεν έχουμε διάθεση για τίποτα… Αναρωτιόμαστε “Τι μου συμβαίνει; Ήμουν μια χαρά πριν λίγες μέρες… νιώθω σαν να έχω κατάθλιψη, γιατί;”

Μιλάμε για το σύνδρομο κατάθλιψης μετά τις διακοπές, το οποίο αν και δεν είναι επιστημονικά αποδεκτό στις διεθνείς ταξινομήσεις, φαίνεται ότι πλήττει αρκετούς ανθρώπους στις μέρες μας και είναι πιο συχνό σε άτομα στα οποία προϋπάρχει κάποια αγχώδης διαταραχή, κατάθλιψη ή ψυχική ασθένεια. Αν τα συμπτώματα παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα και δεν είναι απλά θέμα προσαρμογής στην καθημερινότητα και όταν συνυπάρχει και με άλλες ψυχικές διαταραχές, θα χρειαστεί η βοήθεια ειδικού. Εμφανίζεται κυρίως στους νέους ανθρώπους μετά από περιόδους χαλάρωσης και ξεκούρασης. Συσχετίζεται με μια ιδιαίτερη μορφή στρες, τον τρόπο δηλαδή που χειριζόμαστε το άγχος μετά από ένα διάστημα ξεγνοιασιάς και ανεμελιάς, με τον τρόπο που ξαναμπαίνουμε στην πραγματικότητα όταν είναι ιδιαίτερα αγχωτική, καθώς ερχόμαστε αντιμέτωποι με τους σύγχρονους γρήγορους ρυθμούς της ζωής μας, τις υποχρεώσεις και τις απαιτήσεις της, που κυρίως στις μέρες μας και με την οικονομική κρίση που περνάει η χώρα μας, είναι συχνό φαινόμενο καθώς ζούμε σε ρυθμούς έντονους, εξοντωτικούς και πιεστικούς, όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχικά. Τα συναισθήματα που μας κατακλύζουν έχουν να κάνουν με έντονη νοσταλγία των προηγούμενων ανέμελων ημερών, ονειροπόληση, ανησυχία, άγχος και κατάθλιψη, που αν και δεν πρόκειται για πραγματική κατάθλιψη, μπορεί να φτάσει μέχρι τα όριά της.

Το σύνδρομο αυτό μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορα συμπτώματα, συνήθως τις πρώτες μέρες που το άτομο επιστρέφει στην εργασία του. Τα πιο συνηθισμένα είναι δυσφορία, πεσμένη διάθεση, μια γενικευμένη αδυναμία, αδυναμία συγκέντρωσης, αδυναμία λήψης αποφάσεων, φτωχή προσαρμοστικότητα, χαμηλή ενεργητικότητα, αίσθημα κενού, άρνηση και ανία προς την δουλειά, έντονο και συχνά αδικαιολόγητο άγχος, μελαγχολία ή θλίψη, καταθλιπτικά συμπτώματα, ψυχική κατάπτωση γενικότερα, αύξηση ή ελάττωση της όρεξης για φαγητό με συνέπεια την αύξηση ή την απώλεια βάρους, υπνηλία στη διάρκεια της ημέρας και αϋπνία τις νυχτερινές ώρες, κόπωση, ημικρανίες, στομαχικές διαταραχές… Συνήθως η εμφάνιση του συνδρόμου γίνεται με διαφορετικό τρόπο στον κάθε άνθρωπο με αποτέλεσμα να μην μπορεί εύκολα να αντιληφθεί τι του συμβαίνει. Αυτό που καταλαβαίνει, είναι ότι “κάτι δεν πάει καλά”, βλέποντας τις εκκρεμότητές του να αυξάνονται και να μην μπορεί να ανταποκριθεί εύκολα όχι μόνο στις εργασιακές του υποχρεώσεις αλλά και στις προσωπικές και κοινωνικές, ενώ έρχεται αντιμέτωπος με δυσάρεστες συνέπειες. Όταν μάλιστα προϋπάρχουν δυσμενείς συνθήκες και πριν τις διακοπές στην εργασία του ατόμου, αν δεν του αρέσει η δουλειά του ή αν νιώθει ότι δεν πληρώνεται όσο θα έπρεπε ή ότι δεν αναγνωρίζεται αυτό που κάνει, τότε το άτομο είναι πιο επιρρεπές στην εμφάνιση αυτού του συνδρόμου.

Τι φταίει; Έχοντας βιώσει ένα χρονικό διάστημα μακριά από τον καθημερινό τρόπο ζωής και ότι αυτό συνεπάγεται, ζούμε στιγμές ανεμελιάς, μακριά από τα προβλήματα που ο καθένας αντιμετωπίζει. Η ελευθερία αυτή στο διάστημα των διακοπών, μας δίνει την δυνατότητα να κάνουμε ότι θέλουμε, να κοιμηθούμε και να ξυπνήσουμε ότι ώρα θέλουμε, να μην κάνουμε απολύτως τίποτα ή ακόμη και να κάνουμε πολλά πράγματα μαζί, πράγματα όμως που επιθυμούμε. Οι διακοπές λειτουργούν ως φυγή από τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες. Όταν λοιπόν η ελευθερία αυτή τελειώνει, εμφανίζεται μία άρνηση στην απώλειά της και στην επιστροφή στην καθημερινότητα, όπου ερχόμαστε και πάλι αντιμέτωποι με ότι είχαμε “ξεχάσει” ή πιο σωστά, απωθήσει όλο αυτό το διάστημα.

Καλό θα ήταν όταν αισθανόμαστε κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα, να μην τα αγνοήσουμε και να προσπαθήσουμε να αναδιοργανώσουμε λίγο την καθημερινότητά μας, έτσι ώστε να παίρνουμε μικρές απολαύσεις που θα μας βοηθήσουν να προσαρμοστούμε πιο εύκολα και να νιώθουμε ψυχική ευεξία. Για παράδειγμα, να βρούμε ενδιαφέροντα αντί να κλεινόμαστε στο σπίτι χωρίς να κάνουμε τίποτα, να βγαίνουμε με φίλους και να μιλάμε για το πως περάσαμε στις διακοπές μας, να μοιραζόμαστε τα καθημερινά προβλήματα (έχει παρατηρηθεί πως όταν μοιραζόμαστε αυτό που μας απασχολεί, συνήθως βλέπουμε ότι και οι άλλοι γύρω μας έχουν σχεδόν τις ίδιες ανησυχίες και προβληματισμούς και ίσως μπορούμε να μάθουμε και κάτι για τους τρόπους διαχείρισης), να τακτοποιήσουμε οικονομικές εκκρεμότητες ή διακανονισμούς για την αποπληρωμή τους ώστε να νιώσουμε ότι “μπαίνει το νερό στ’ αυλάκι”, να διοργανώσουμε μικρές αποδράσεις που λειτουργούν σαν τονωτική ένεση – μην ξεχνάμε ότι ζούμε σε μία χώρα που πέρα από τις ομορφιές της, έχουμε σύμμαχο και τον καιρό – το μικρό καλοκαιράκι – που εξακολουθεί και τον Σεπτέμβριο να προσφέρεται ακόμα και για μπάνια…

Από την Μαρίνα Μόσχα του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας.