Ως συγκοπή χαρακτηρίζεται η παροδική απώλεια συνείδησης εξαιτίας εγκεφαλικής υποάρδευσης, χαρακτηριζόμενη από ταχεία εισβολή, βραχεία διάρκεια και πλήρη, αυτόματη ανάκτηση των αισθήσεων. Η συγκοπή αποτελεί ένα πολύ συχνό ιατρικό πρόβλημα που ευθύνεται για το 3% των επισκέψεων των ασθενών στα επείγοντα, ενώ αποτελεί την έκτη κατά σειρά αιτία εισαγωγής στο νοσοκομείο ηλικιωμένων ατόμων.
Ο Καρδιολόγος Δημήτριος Κατσάρας, εξειδικευμένος στην ηλεκτροφυσιολογία, απαντά στις ερωτήσεις μας σχετικά με τον τρόπο που διερευνούμε ένα επεισόδιο συγκοπής (κοινώς λιποθυμία) και πώς, αφού αξιολογηθεί, το αντιμετωπίζουμε.
Πώς ταξινομείται η συγκοπή;
Η συγκοπή ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία της μη τραυματικής αιτιολογίας παροδικής απώλειας αισθήσεων. Διακρίνεται στην αντανακλαστική συγκοπή, η οποία προκαλείται μετά την έκθεση σε κάποιον πυροδότη, όπως η θέα αίματος, ο βήχας ή ο ερεθισμός του γαστρεντερικού συστήματος, στη συγκοπή λόγω ορθοστατικής υπότασης, η οποία μπορεί να οφείλεται σε φάρμακα, υπογαιμία ή διαταραχές του αυτόνομου νευρικού συστήματος και στη συγκοπή καρδιακής αιτιολογίας, η οποία οφείλεται σε διαταραχές του καρδιακού ρυθμού (βραδυκαρδία, ταχυκαρδία) ή δομική καρδιοπάθεια.
Η συγκοπή θα πρέπει να διακρίνεται από άλλα αίτια μη τραυματικής παροδικής απώλειας αισθήσεων, όπως οι επιληπτικές κρίσεις, η ψυχογενής συγκοπή, καθώς και σπάνια αίτια, όπως το σύνδρομο υποκλοπής υποκλειδίου, η υπαραχνοειδής αιμορραγία και οι διαταραχές του σπονδυλοβασικού συστήματος.
Τι περιλαμβάνει ο αρχικός διαγνωστικός έλεγχος;
Η εκτίμηση ενός ασθενούς με παροδική απώλεια αισθήσεων θα πρέπει να περιλαμβάνει τη λήψη αναλυτικού ιστορικού, την κλινική εξέταση, το ηλεκτροκαρδιογράφημα και τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης σε ύπτια και όρθια θέση. Επίσης, θα πρέπει να διευκρινιστούν οι ακριβείς συνθήκες κάτω από τις οποίες συνέβη η συγκοπή, όπως για παράδειγμα αν είχε προηγηθεί βαρύ γεύμα, αν ο ασθενής είχε εκτεθεί σε ζεστό περιβάλλον, αν είχε προηγηθεί βήχας, φτάρνισμα, παρατεταμένη ορθοστασία, κ.ά.
Αν υπάρχουν παθολογικά ευρήματα από την κλινική εξέταση της καρδιάς ή αν υπάρχουν στοιχεία από το ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό ή από το ηλεκτροκαρδιογράφημα που να καθιστούν πιθανή τη συγκοπή καρδιακής αιτιολογίας, ο έλεγχος θα πρέπει να συμπληρώνεται με υπερηχογράφημα καρδιάς.
Είναι σημαντικό να αναζητηθούν υψηλού κινδύνου παράγοντες σχετιζόμενοι με το συμβάν ή το ιστορικό και την κλινική εξέταση, οι οποίοι υποδηλώνουν σοβαρή υποκείμενη πάθηση. Τέτοιοι παράγοντες είναι η δύσπνοια, το αίσθημα παλμών ακριβώς πριν τη συγκοπή, το ιστορικό σοβαρής δομικής καρδιοπάθειας ή στεφανιαίας νόσου, το καρδιακό φύσημα, η εκσεσημασμένη βραδυκαρδία, κ.ά.
Εάν οι πρώτες διαγνωστικές εξετάσεις δεν δείξουν το αίτιο της συγκοπής, τι ακολουθεί;
Τότε, ο ασθενής θα πρέπει να υποβληθεί σε περαιτέρω έλεγχο με πιο εξειδικευμένες δοκιμασίες, όπως η μάλαξη του καρωτιδικού βολβού, η δοκιμασία ανακλίσεως, η 24ωρη καταγραφή αρτηριακής πιέσεως, η άλλοτε άλλης διάρκειας καταγραφή του καρδιακού ρυθμού με Holter ή εμφυτεύσιμο καταγραφέα βρόχου και η ηλεκτροφυσιολογική μελέτη. Σκοπός αυτών των εξετάσεων είναι να διακρίνουν συνήθως μεταξύ των δύο συχνότερων μηχανισμών καρδιακής συγκοπής, που είναι η αγγειοκαταστολή και η αρρυθμική συγκοπή.
Στην αγγειοκατασταλτική συγκοπή, η απώλεια των αισθήσεων οφείλεται σε πτώση της αρτηριακής πίεσης, λόγω παθολογικά μειωμένου αγγειακού τόνου, ενώ στην αρρυθμικής αιτιολογίας συγκοπή, η απώλεια των αισθήσεων είναι αποτέλεσμα εκσεσημασμένης βραδυκαρδίας ή ταχυκαρδίας.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Η θεραπεία της συγκοπής είναι ανάλογη του αιτίου. Στις περιπτώσεις αντανακλαστικής συγκοπής θα πρέπει να αποφεύγεται η αφυδάτωση, να διακόπτονται φάρμακα που προκαλούν υπόταση και να αποφεύγονται οι πυροδότες της συγκοπής, όπως ζεστό περιβάλλον, θέα αίματος, παρατεταμένη ορθοστασία, κ.ά., ενώ στις περιπτώσεις αρρυθμικής συγκοπής, η θεραπεία εξαρτάται από την υποκείμενη πάθηση, με την εμφύτευση βηματοδότη να ενδείκνυται στις περιπτώσεις βραδυκαρδίας και την εμφύτευση απινιδωτή για τις περιπτώσεις επικίνδυνων ταχυκαρδιών.
Από τον Καρδιολόγο – Αρρυθμιολόγο Δημήτριο Κατσάρα (www.katsaras-kardiologos.gr)
