Η ραγάδα πρωκτού είναι η συχνότερη πάθηση της πρωκτολογίας. Πρόκειται για ανοιχτή πληγή στο έξω μισό του πρωκτικού σωλήνα. Μπορεί να εμφανιστεί σε όλες της ηλικίες με συχνότερη εμφάνιση την τέταρτη με πέμπτη δεκαετία ζωής. Προσβάλλονται τόσο άνδρες όσο και γυναίκες, χωρίς ουσιαστική στατιστική διαφορά.
Αίτια
Η δημιουργία ραγάδας επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Μια από τις συχνότερες αιτίες είναι η δυσκοιλιότητα αλλά και οι συχνές διάρροιες. Και στις δύο περιπτώσεις προκαλείται τραυματισμός του βλεννογόνου, την εμφάνιση μιας ραγάδας, με επακόλουθο την υπερτροφία του υποκείμενου σφιγκτήρα μυός και τη διαταραχή της φυσιολογικής αιμάτωσης της περιοχής. Η διαταραχή της αιμάτωσης επιβραδύνει την επούλωση της νεοεμφανιζόμενης πληγής (ραγάδας). Οι περαιτέρω μικροτραυματισμοί της περιοχής επιδεινώνουν την κατάσταση.
Κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης και φυσιολογικού τοκετού είναι πολύ συχνή η εμφάνιση της ραγάδας. Επίσης η παρά φύσιν σεξουαλική επαφή μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμό της περιοχής με επακόλουθο την εμφάνιση ραγάδας πρωκτού. Πέραν αυτών και ψυχολογικοί παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν αυξημένο τόνο στον σφιγκτήρα μυ, διαταραχή της αιμάτωσης.
Επίσης υπάρχουν και δευτερογενείς παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την περιοχή με συνέπεια τη εμφάνιση ραγάδας πρωκτού. Εδώ θα αναφερθούν χρόνιες παθήσεις, όπως ελκώδης κολίτιδα του εντέρου, δερματική ψωρίαση που μπορεί να επεκταθεί και περιπρωκτικά, καρκίνος του πρωκτού σωλήνα, αλόγιστη χρήστη φαρμακευτικών σκευασμάτων σε μορφή υπόθετου. Επίσης η χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία στην περιοχή, ιατρικές επεμβάσεις και διατροφικές συνήθειες (συχνή βρώση καυτερών). Τέλος, διάφορες λοιμώδεις νόσοι μεταξύ αυτών και σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως επίσης και αποστήματα της περιοχής.
Η ραγάδα διαχωρίζεται σε οξεία και χρόνια μορφή. Η συγκεκριμένη διαφοροποίηση παίζει σημαντικό ρόλο στην περαιτέρω θεραπεία. Ως οξεία περιγράφεται η ραγάδα από την πρώτη στιγμή εμφάνισης της μέχρι και έξι εβδομάδες μετά. Συνεπώς ως χρόνια περιγράφουμε τη ραγάδα που εμφανίστηκε το λιγότερο πριν έξι εβδομάδες. Ωστόσο τα χρονικά περιθώρια των έξι εβδομάδων είναι σχετικά. Σε πολλές περιπτώσεις ο ασθενής δεν μπορεί να προσδιορίσει με ακρίβεια τον ακριβή χρόνο εμφάνισης των συμπτωμάτων. Συνεπώς η κατάταξη σε οξεία και χρόνια είναι το αποτέλεσμα της αξιολόγησης ιστορικού αλλά και της κλινικής εικόνας.
Κλινική εικόνα
Στις περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζεται οξύς διαξιφιστικός πόνος, κυρίως κατά και μετά την αφόδευση, που μπορεί να διαρκεί και αρκετές ώρες μετά. Μπορεί να συνοδεύεται από αιμορραγίες, κνησμό, εκκρίσεις, διαταραχές στην κένωση τους εντέρου, ψυχολογικό στρες λόγω φόβου του επικείμενου πόνου κατά την αφόδευση. Συχνά εμφανίζονται μεσοδιαστήματα πλήρους έλλειψης συμπτωμάτων. Σε προχωρημένες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί στένωση του πρωκτικού σωλήνα, αποστήματα και χρόνια πρωκτίτιδα που μπορεί να επεκταθεί μέχρι και το ορθό (τελικό τμήμα του παχέος εντέρου). Σπανιότερα γίνεται πρώτη διάγνωση με καρκίνο του πρωκτικού σωλήνα.
Διάγνωση
Η κλινική εξέταση (με επισκόπηση και ψηλάφηση) μπορεί στις περισσότερες των περιπτώσεων να επιβεβαίωση την ύπαρξη ραγάδας. Ωστόσο είναι απαραίτητη η πρωκτο- και ορθοσκόπηση.
Θεραπεία
Οξεία ραγάδα
Ένα μεγάλο ποσοστό υποχωρούν δίχως θεραπεία. Ωστόσο σε περίπτωση διάγνωσης οξείας ραγάδας, τότε είναι απαραίτητη η προσαρμογή της διατροφής, αυξημένη λήψη υγρών και αποφυγή δυσκοιλιότητας. Αποφυγή παραμονής στην τουαλέτα κατά την αφόδευση για αρκετό χρονικό διάστημα άνω των πέντε λεπτών. Αποφυγή υγρών μαντηλιών για τον καθαρισμό της περιοχής. Σε περίπτωση δυσκοιλιότητας ήπια υπακτικά μπορούν να βοηθήσουν. Πέραν αυτών από φαρμακευτικής άποψης μπορεί να εφαρμοστούν διάφορες τοπικές κρέμες (ανταγωνιστές ασβεστίων ή νιτρώδη). Τα τελευταία χρόνια η έγχυση μπότοξ στον σφιγκτήρα μυ δείχνει να επιφέρει ίαση. Ωστόσο τα ποσοστά της παροδικής ακράτειας είναι αρκετά υψηλά και σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να συζητηθεί εκτενώς αυτή η πιθανότητα.
Χρόνια ραγάδα
Όλα τα παραπάνω πρέπει να εφαρμοστούν και στη χρόνια ραγάδα. Ωστόσο είναι σπανιότερο να επέλθει ίαση χωρίς χειρουργική επέμβαση.
Χειρουργικές τεχνικές:
Μια από τις συχνότερες τεχνικές είναι η εκτομή της ραγάδας και η επούλωση κατά δεύτερο σκοπό, δηλαδή η ανοιχτή επούλωση της πληγής. Τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά, με χαμηλά ποσοστά υποτροπής.
Η παλαιότερη τεχνική της σφικτηροτομής με τομή τμήματος του σφιγκτήρα μυ, παρόλο τα πολύ καλά αποτελέσματα στην ίαση, έχει πάψει πλέον να αποτελεί θεραπεία εκλογής στις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες, καθότι η εμφάνιση ακράτειας ακόμα και μετά από πολλά χρόνια είναι πολύ συχνή.
Σε υποτροπιάζουσας μορφές εφαρμόζεται η τεχνική με εκτομή και ταυτόχρονη ανάπλαση με κρημνό βλεννογόνου.
Η πιο σύγχρονη μέθοδος αντιμετώπισης της ραγάδας είναι το διοδικό Laser. Πρόκειται για ελάχιστα επεμβατική μέθοδο με πολύ καλά αποτελέσματα. Μέχρι στιγμής από τις μέχρι τώρα μελέτες, αλλά και από προσωπική παρακολούθηση με follow up 3 ετών τα ποσοστά υποτροπής είναι παρόμοια με αυτά της κλασικής εκτομής της ραγάδας. Ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της τελευταίας τεχνικής είναι ο λιγότερος μετεγχειρητικός πόνος, συγκριτικά με τις κλασικές μεθόδους.
Ανακεφαλαιώνοντας θέλω να αναφέρω ότι η ραγάδα αποτελεί μια πολύ συχνή πάθηση και εξαιτίας του ταμπού και της αιδούς, λόγω της ιδιαιτερότητας της περιοχής, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν αναζητείται γρήγορα βοήθεια από ειδικό, με αποτέλεσμα ο ασθενής να ταλαιπωρείται και να επηρεάζεται η ποιότητα ζωής του. Η πρωκτολογική εξέταση ανήκει πλέον στις βόρειες ευρωπαϊκές χώρε σε μια από τις εξετάσεις πρόληψης.
Από τον Γενικό Χειρουργό Δρ. Δημήτριο Τσουρπή (www.oneday-surgery-skg.gr)