Το PSA (prostatic specific antigen) ή ειδικό προστατικό αντιγόνο είναι μια γλυκοπρωτεΐνη που παράγεται από τον προστάτη και εκκρίνεται στο σπέρμα. Η γλυκοπρωτεΐνη αυτή εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος, όπου μπορεί να ανιχνευθεί με μια απλή εξέταση αίματος.
Η φυσιολογική του λειτουργία είναι η ρευστοποίηση του σπερματικού υγρού, βοηθώντας στην απελευθέρωση των σπερματοζωαρίων.
Το PSA θεωρείται ειδική εξέταση για τον προστάτη, καθώς παράγεται κυρίως από αυτόν, αλλά δε θεωρείται ειδική για κάποια συγκεκριμένη πάθησή του. Αύξηση της τιμής του στον ορό παρατηρείται στην καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, στις φλεγμονές του (προστατίτιδα), καθώς βέβαια και στον καρκίνο. Για το λόγο αυτό πάντα η τιμή του PSA θα πρέπει να συνεκτιμάται με κάποιες άλλες παραμέτρους, όπως το ιστορικό του ασθενούς και η κλινική εξέταση.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο έλεγχος του P.S.A., χρησιμοποιείται κυρίως στην ανίχνευση του πρώιμου προστατικού καρκίνου. Η τιμή του P.S.A., εκτιμά την πιθανότητα που έχει ένας άνδρας να έχει καρκίνο του προστάτη, δε δίνει όμως την οριστική απάντηση.
Ο καρκίνος του προστάτη είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου στον άνδρα. Η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική για μια αποτελεσματική θεραπεία. Τα επίπεδα του PSA είναι αυξημένα στο αίμα των ασθενών με καρκίνο προστάτη. Η εξέταση εφαρμόζεται στα πλαίσια του προληπτικού ελέγχου ασυμπτωματικών αντρών ώστε να βρεθεί ο καρκίνος σε πολύ πρώιμα στάδια. Η τιμής του PSA θα πρέπει να συνδυάζεται με την δακτυλική εξέταση του προστάτη που γίνεται από το ορθό.
Εκτός όμως από τον προληπτικό έλεγχο η εξέταση του PSA είναι χρήσιμη και για τους ασθενείς που έχουν διαγνωσθεί με καρκίνο του προστάτη και χρησιμοποιείται για:
• Να βοηθήσουν τον γιατρό να αποφασίσει πότε είναι ο κατάλληλος χρόνος για έναρξη κάποιας θεραπείας
• Να αξιολογείται η αποτελεσματικότητας της θεραπείας
• Να βοηθήσει στην έγκαιρη διάγνωση της υποτροπής του καρκίνου σε ασθενή ο οποίος έχει λάβει θεραπεία.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει κάποια τιμή PSA που να διαχωρίζει το φυσιολογικό από το παθολογικό. Παρόλο που τιμές κάτω από 4 ng/ml θεωρούνται φυσιολογικές, θα πρέπει να τονιστεί ότι οι τιμές αυτές είναι ενδεικτικές και δεν αποκλείουν τον καρκίνο. Για παράδειγμα ένας άνδρας με τιμή 2ng/ml, ενώ πέρυσι η τιμή ήταν 1ng/ml έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να έχει καρκίνο από έναν άλλο που η τιμή του πέρυσι ήταν 4 και φέτος 5 ng/ml. Η τιμή του PSA είναι λοιπόν ενδεικτική και η αξιολόγηση πρέπει να γίνεται από τον ουρολόγο.