Το κλίμα παγκοσμίως αλλάζει συνεχώς επηρεάζοντας τις παραμέτρους που το συνιστούν, όπως θερμοκρασία, υγρασία και μοτίβα βροχοπτώσεων. Συγκεκριμένα, η σταθερή αύξηση της θερμοκρασίας φαίνεται να οδηγεί σε αποσταθεροποίηση όλων των οικοσυστημάτων. Σε συνδυασμό δε με την ατμοσφαιρική ρύπανση με αυξημένη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα (CO2) (περίπου 48% αύξηση συγκριτικά με την προ Βιομηχανικής Επανάστασης εποχή), αύξηση βλαβερών μικροσωματιδίων όπως PM2.5 και του όζοντος (O3) υπάρχει πλήθος επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία, μεταξύ αυτών και στις αλλεργίες που εκδηλώνονται.
Αύξηση θερμοκρασίας περιβάλλοντος και αλλεργίες
Η μέση αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη υπολογίζεται σε 1oC σε σχέση με τα μέσα του 19ου αιώνα και η πρόβλεψη είναι για περαιτέρω αύξηση της τάξης του 1,5oC μεταξύ 2030 και 2052 αν δεν ληφθούν σημαντικά μέτρα, ώστε να ανακοπεί αυτή η αυξητική τάση. Αυτή η υπερθέρμανση σε συνδυασμό με την αλλαγή του μοτίβου των βροχοπτώσεων και την ύπαρξη ισχυρότερων ανέμων, αλλά και η διάδραση με την αύξηση της συγκέντρωσης του CO2 και άλλων ρυπαντών έχουν τροποποιήσει σημαντικά παράγοντες που αφορούν στα αεροαλλεργιογόνα. Πιο συγκεκριμένα φαίνεται να οδηγούν σε αυξημένη διάρκεια της γυρεοφορίας (σε αγρωστώδη, δέντρα και ζιζάνια), αύξηση της συχνότητας απελευθέρωσης γύρης ετησίως και ποσοτική αύξηση των γυρεόκκοκων. Παράλληλα, σε ορισμένες περιπτώσεις επηρεάζεται και την αλλεργιογονικότητα των γύρεων, με αύξηση της επιθετικότητάς τους και της ικανότητάς του να οδηγούν σε αλλεργική φλεγμονή. Είναι εμφανές λοιπόν ότι υπάρχει μία αλληλεπίδραση μεταξύ των ρυπαντών και των αερο-αλλεργιογόνων οδηγώντας τόσο σε αύξηση των ευασθητοποιήσεων ειδικά σε παιδιά καθιστώντας τα αλλεργικά, ενώ πριν δεν ήταν, αλλά και σε έξαρση των συμπτωμάτων ρινίτιδας και αλλεργικού άσθματος σε άτομα που ήδη έχουν ευαισθητοποιηθεί και είναι ήδη αλλεργικά. Επίσης, στη σύγχρονη εποχή παρατηρείται μεταφορά αερο-αλλεργιογόνων από μακρινές περιοχές με τους δυνατούς ανέμους σε άλλες που μέχρι πριν από χρόνια δεν τις συναντούσαμε, διαφοροποιώντας ποιοτικά τους “ένοχους” παράγοντες που μπορεί να ευθύνονται για συμπτώματα στους αλλεργικούς.
Η παρατηρούμενη αύξηση της θερμοκρασίας οδηγεί και σε αλλαγή στο μικροβίωμα τόσο του δέρματος όσο και του αναπνευστικού βλεννογόνου στα βρέφη και μπορεί εκτός από την ευαισθητοποίηση σε αερο-αλλεργιογόνα να προκύψει και αύξηση της συχνότητας εμφάνισης ατοπικής δερματίτιδας σε αυτά. Το αποτέλεσμα είναι να καθίστανται τα βρέφη περισσότερο ευάλωτα σε ευαισθητοποίηση σε τροφικά αλλεργιογόνα, οπότε και μπορεί να εκδηλώσουν τροφική αλλεργία όπως δείχνουν πρόσφατες μελέτες. Με αυτό τον τρόπο η κλιματική αλλαγή δείχνει να πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο της εμφάνισης της “αλλεργικής παρέλασης”, όπως ονομάζεται η ατοπική πορεία, δηλαδή η τάση των ατόμων να ξεκινούν σε βρεφική ηλικία με ατοπική δερματίτιδα και τροφική αλλεργία και να εμφανίζουν στην πορεία εκδηλώσεις από το αναπνευστικό, όπως ρινίτιδα και άσθμα.
Ακραία καιρικά φαινόμενα και αλλεργίες
Σχετικά με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, ας ξεκινήσουμε με την αναφορά στα κύματα καύσωνα. Κατανοούμε ότι η ζέστη σε συνδυασμό με την υγρασία του περιβάλλοντος είναι δυσάρεστη και δύσκολα ανεκτή σε όλους, αλλά πολύ περισσότερο δυσφορούν και μπορεί να αποδειχθούν συνθήκες επικίνδυνες για άτομα οποιασδήποτε ηλικίας με προβλήματα στο αναπνευστικό. Έτσι λοιπόν αλλεργικοί σε ακάρεα οικιακής σκόνης και σε μύκητες της υγρασίας με ρινίτιδα και άσθμα βιώνουν σημαντικές εξάρσεις και σε ανοικτούς και σε κλειστούς χώρους σε καταστάσεις καύσωνα.
Παράλληλα, η συχνή και ανυπόφορη κάποιες φορές μεταφορά σκόνης από την Αφρική μπορεί να θέσει σε κίνδυνο σημαντικών εξάρσεων από το αναπνευστικό, ιδίως με παροξύνσεις άσθματος, τους αλλεργικούς. Αυτό δεν συμβαίνει επειδή είναι αλλεργιογονική η ίδια η αφρικανική σκόνη, αλλά αυτή αποτελεί το “μέσο μεταφοράς” τόσο για γυρεόκκους από φυτά και δέντρα, σπόρια από ζιζάνια (όπως περδικάκι, αρτεμισία, αμβροσία), αλλά και μύκητες υγρασίας (όπως αλτερνάρια και κλοδοσπόριο). Όλοι αυτοί οι παράγοντες είναι τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα για τους αλλεργικούς ασθενείς που μπορεί να τους οδηγήσουν σε έντονα συμπτώματα ρινίτιδας, επιπεφυκίτιδας επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής τους, αλλά και σε εξάρσεις άσθματος με τελικό αποτέλεσμα ανάγκη για επίσκεψη σε επείγοντα νοσοκομείων, ανάγκη για νοσηλεία ή ακόμη χειρότερα, αλλά ευτυχώς όχι συχνά σε θάνατο.
Επιπρόσθετα, καταιγίδες και κυκλώνες κατά τη διάρκεια του έτους αυξάνουν τα επίπεδα υγρασίας οδηγώντας σε αύξηση των χρόνιων και επίμονων συμπτωμάτων σε άτομα με αλλεργία σε ακάρεα και μύκητες υγρασίας. Θα φανεί παράδοξο, αλλά οι καταιγίδες μπορεί να επιδράσουν αρνητικά και στα άτομα με αλλεργία σε γύρεις (κυρίως σε γρασίδια και αγριόχορτα) και σε ζιζάνια οδηγώντας σε μία κατάσταση που περιγράφεται στη βιβλιογραφία ως thunderstorm asthma. Ενώ θα περίμενε εύλογα κάποιος κατά τη διάρκεια τέτοιων φαινομένων να “κάθεται” και να μην κυκλοφορεί πολλή γύρη στον αέρα, αυτή εντούτοις μπορεί να αυξηθεί μέσω ωσμωτικού shock που προκαλείται από την ενυδάτωση και την τελική ρήξη των γύρεων αυξάνοντας τη συγκέντρωση αυτών στο περιβάλλον. Αυτό το φαινόμενο του thunderstorm άσθμα μπορεί να οδηγήσει τους αλλεργικούς σε γύρεις σε σοβαρές παροξύνσεις άσθματος και σε θανάτους.
Ποιοι είναι οι ευάλωτοι πληθυσμοί από την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στις αλλεργίες;
- Ηλικιωμένοι – σημαντική και πολυπληθής ηλικιακή ομάδα, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι παρατηρείται ήδη γήρανση του πληθυσμού με πρόβλεψη το 2050, 1 στους 5 να είναι άνω των 60 ετών.
- Εγκυμονούσες – με επηρεασμό τόσο της δικής τους γενικής κατάστασης και καθιστώντας τις περισσότερο ευάλωτες, αφού δεν επιτρέπονται και όλα τα φάρμακα για τη θεραπεία της ρινίτιδας και του άσθματος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όσο και του εμβρύου με ανοσολογικές αλλαγές. Στα ακραία καιρικά φιανόμενα και στις φυσικές καταστροφές σημειώνεται και αυξημένη πιθανότητα προωρότητας και γέννησης νεογνών με χαμηλό βάρος.
- Παιδιά – στα οποία παρατηρούνται αυξημένες εκδηλώσεις με αλλεργίες από το αναπνευστικό, αλλά και υψηλότερη ευαλωτότητα σε ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού που μπορεί να είναι αίτιο άσθματος παιδικής ηλικίας.
Η σημαντική επίδραση της κλιματικής αλλαγής και της αύξησης των ρυπαντών της ατμόσφαιρας στην πρόκληση νέων αλλεργιών και στην έξαρση των ήδη υπάρχοντων οφείλει να ευαισθητοποιήσει προς λήψη μέτρων αναχαίτισης σε παγκόσμιο διακρατικό επίπεδο. Παρ’ όλα αυτά αυτονόητο είναι ότι και σε ατομικό επίπεδο οφείλουμε να φροντίσουμε για το “αποτύπωμά” μας στον πλανήτη και να αλλάξουμε τρόπο ζωής και μετακίνησης, τη διατροφή μας και να στραφούμε στην αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Από την Αλλεργιολόγο Παίδων & Ενηλίκων, Σοφία Β. Κωστούδη (www.kostoudi.gr)