Σοβαρή αναπηρία θεωρείται η ακράτεια ορθού-πρωκτού, καθώς οδηγεί τους ασθενείς σε αυτοπεριορισμό, κοινωνική απομόνωση ακόμα και κατάθλιψη. Κατά συνέπεια, η αντιμετώπιση του προβλήματος είναι απαραίτητη και συνίσταται σε διάφορες θεραπευτικές επιλογές.
Με τον όρο ορθοπρωκτική ακράτεια ορίζεται η ακούσια ή η μη ελεγχόμενη απώλεια εντερικού περιεχομένου. Αυτή μπορεί να διακριθεί σε ελαφρά (απώλεια αερίων), μέτρια (απώλεια αερίων και υγρών κοπράνων) και σοβαρή (απώλεια σχηματισμένων κοπράνων). Η ακράτεια μπορεί να είναι συνεχής ή περιοδική.
Δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία για την συχνότητα στον γενικό πληθυσμό, αλλά δεδομένα της διεθνούς βιβλιογραφίας κάνουν αναφορά για μεγαλύτερη εμφάνιση στο γυναικείο φύλο.
Ένας πολύπλοκος μηχανισμός
Η σωστή, ορθοπρωκτική λειτουργία είναι ένας πολύπλοκος μηχανισμός, που έχει σχέση με το πυελικό έδαφος, το ορθό και τον πρωκτικό σωλήνα. Η σωστή λειτουργία, οδηγεί σε εγκράτεια και στη διαδικασία της κένωσης. Το πυελικό έδαφος, αποφράσσει την έξοδο της ελάσσονος πυέλου αφήνοντας ένα κενό για την έξοδο των πυελικών οργάνων (ορθό, κόλπος, ουρήθρα).
Οι μύες του πυελικού εδάφους μεταβάλλονται σε διαφορετικά ερεθίσματα και καταστάσεις (διάταση του ορθού, αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης) για να βοηθήσουν την κένωση ή να προφυλάξουν από διαφυγή εντερικού περιεχομένου.
Οι πιο σημαντικοί παράγοντες, που θεωρούνται υπεύθυνοι για την ορθοπρωκτική εγκράτεια και την κένωση, περιλαμβάνουν τον σφιγκτηριακό μηχανισμό του πρωκτού, την ορθοπρωκτική γωνία, την ορθοπρωκτική αισθητικότητα και αντανακλαστικούς μηχανισμούς, τη διατασιμότητα και χωρητικότητα του ορθού καθώς και τη σύσταση και τον όγκο των κοπράνων.
«Τα αιμορροϊδικά πλέγματα είναι υπεύθυνα για το 10-15% της πίεσης ηρεμίας του πρωκτικού σωλήνα. Αυτό γίνεται αντιληπτό στην ακράτεια ασθενών μετά από αιμορροϊδεκτομή. Οι σφιγκτήρες του πρωκτού μαζί με τα αιμορροϊδικά πλέγματα είναι υπεύθυνοι για τη σύγκλειση του πρωκτικού σωλήνα και την εγκράτεια των αερίων και των υγρών κοπράνων, ενώ ο ηβοορθικός μυς και η ορθοπρωκτική γωνία σχετίζονται με την εγκράτεια των σχηματισμένων κοπράνων», εξηγεί ο κ. Μιχαήλ.
Η αίσθηση πληρότητας του ορθού είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία του ορθοπρωκτικού αντανακλαστικού, που θεωρείται μεγάλης σημασίας στο μηχανισμό της εγκράτειας. Αυτό τον ρόλο έχουν συγκεκριμένοι υποδοχείς που βρίσκονται στο πυελικό έδαφος και δίνουν τελικά το σήμα για διάταση του ορθού που συνοδεύεται από χάλαση του έσω σφιγκτήρα και, συγχρόνως, από σύσπαση του έξω σφιγκτήρα (ορθοπρωκτικό αντανακλαστικό) επιτρέποντας την έναρξη της διαδικασίας της κένωσης.
Οι αιτίες
Ο τραυματισμός των σφιγκτήρων του πρωκτού αποτελεί σημαντική αιτία ακράτειας και μπορεί να οφείλεται σε χειρουργικές επεμβάσεις της ορθοπρωκτικής περιοχής, μαιευτικές κακώσεις ή ατυχήματα. Η διατομή του έσω ή και του έξω σφιγκτήρα (όπως για παράδειγμα σε επεμβάσεις αντιμετώπισης ραγάδας πρωκτικού δακτυλίου) είναι πιθανό να προκαλέσει ακράτεια.
Η ορθοπρωκτική ακράτεια σε ένα ποσοστό περίπου 80% οφείλεται σε βλάβη της νεύρωσης των μυών του πυελικού εδάφους. Οι παράγοντες της βλάβης μπορεί να είναι καταστάσεις όπως η Ιδιοπαθής ακράτεια που σχετίζεται με δύσκολο ή παρατεταμένο τοκετό, δυσκοιλιότητα, πρόπτωση του ορθού και προχωρημένη ηλικία.
Τα συμπτώματα
Οι ασθενείς με δυσλειτουργία του έξω σφιγκτήρα ή και του ηβοορθικού μυός αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο της διαφυγής και τη διαφυγή του εντερικού περιεχομένου, αλλα είναι ανίκανοι να ελέγξουν την απώλεια. Αυτό ακριβώς είναι και το βασικό σύμπτωμα που θα οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση, κατάθλιψη και τελικά στην αναζήτηση βοήθειας από τον χειρουργό.
Ασθενείς με ορθοπρωκτική ακράτεια συχνά αναφέρουν ότι δεν έχουν αίσθηση της επικείμενης ή της πραγματικής διαφυγής εντερικού περιεχομένου.
Η διάγνωση
Η ορθοπρωκτική ακράτεια είναι μια διαταραχή που περιλαμβάνει νευρομυϊκές βλάβες των μυών του πυελικού εδάφους, διαταραχές της ορθοπρωκτικής αισθητικότητας και της λειτουργίας των σφιγκτήρων.
Για την διάγνωση της ορθοπρωκτικής ακράτειας εφαρμόζονται ειδικές διαγνωστικές μέθοδοι, όπως ορθοπρωκτική μανομετρία, ενδοπρωκτική ή ενδο-ορθικό υπερηχο, αγωγιμότητα των αιδοιϊκών νεύρων, ηλεκτρομυογραφία, αφοδευσιογραφία.
Η θεραπεία
Η θεραπεία της ακράτειας μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική. Η συντηρητική θεραπεία περιλαμβάνει συγκεκριμένες διαιτολογικές συστάσεις, αντιδιαρροϊκή φαρμακευτική αγωγή, φυσιοθεραπεία, ασκήσεις για την βελτίωση αισθητικότητας του ορθού.
Η χειρουργική θεραπεία συνιστάται όταν η συντηρητική αγωγή αποτύχει ή σε περιπτώσεις που η χειρουργική παρέμβαση είναι επιβεβλημένη (κακώσεις, πρόπτωση, καρκίνος). Η χειρουργική θεραπεία περιλαμβάνει αποκατάσταση του σφιγκτήρα, αποκατάσταση της ανατομίας του πυελικού εδάφους, δημιουργία τεχνητού ή ανακατασκευή του ήδη υπάρχοντος σφιγκτήρα, περίδεση του πρωκτού και στομία, όταν όλες οι θεραπευτικές προσπάθειες έχουν αποτύχει.
«Άλλες μέθοδοι με εφαρμογή σιλικόνης ή βιολογικών ενθεμάτων έχουν ελπιδοφόρα αποτελέσματα, αλλά σε καλά επιλεγμένους ασθενείς» επισημαίνει ο κ. Μιχαήλ.
Νεότερες τεχνικές για την αντιμετώπιση της ορθοπρωκτικής ακράτειας είναι:
• Νευροτροποποίηση
Η Νευροτροποποίηση είναι σχετικά πρόσφατη θεραπεία αλλά υπάρχουν ήδη πολλές ενδείξεις ότι έχει καλά αποτελέσματα με σχετικά μη επεμβατικό τρόπο.
• PTNS (Percutaneous Tibial Nerve Stimulation) – Διαδερμική Διέγερση Κνημιαίου Νεύρου
Η θεραπεία PTNS γίνεται με διέγερση με ηλεκτρόδιο του κνημιαίου νεύρου του ποδιού (έσω σφυρό) με ένα ηλεκτρκό νευροδιεγέρτη.
• SNS (Sacral Nerve Stimulation) – Διέγερση Ιερών Νεύρων
Τα ιερά νεύρα διεγείρονται μέσω εμφύτευσης ενός βηματοδότη στην ιερά μοίρα της σπονδυλικής στήλης ο οποίος μένει σαν μόνιμο εμφύτευμα (μετά απο μια προσωρινή δοκιμή). Η SNS εφαρμόζεται σε περιπτώσεις σοβαρής ακράτειας.
• Τεχνητός σφιγκτήρας FENIX
Διάφοροι τεχνητοί σφιγκτήρες έχουν δοκιμαστεί τα τελευταία 30 χρόνια με περιορισμένη επιτυχία , κυρίως λόγω απιπλοκών και απορρίψεων. Δεν έχουν μέχρι τώρα αποκτήσει μεγάλη δημοτικότητα. Εξαίρεση όμως αποτελεί ένας νέος μαγνητικός σφιγκτήρας ο οποίος τοποθετείται με μία απλή επέμβαση ημέρας γύρω από τους σφιγκτήρες και έχει καλά αποτελέσματα χωρίς σημαντικές επιπλοκές.
