Οι καρωτίδες είναι οι δύο αρτηρίες που αιματώνουν τον εγκέφαλο και το προσωπικό κρανίο.
Εκφύονται από την αορτή (η αριστερή) και την υποκλείδιο αρτηρία (η δεξιά) και διανύουν το πλάγιο τραχηλικό τοίχωμα πριν εισέλθουν στο κρανίο. Οι παλμοί του ψηλαφώνται στο πλάγιο τραχηλικό τοίχωμα και η πίεση και στις δύο συγχρόνως προκαλεί βραδυκαρδία και μείωση αιμάτωσης εγκεφάλου και εξ’ αυτών απώλεια συνείδησης, για αυτό και απαγορεύεται. Η αξία των καρωτίδων είναι εξαιρετικά μεγάλη, διότι η καλή ροή τους εξασφαλίζει καλή αιμάτωση, άρα και καλή λειτουργία του εγκεφάλου.
Η ανατομική τους πορεία στα πλάγια του τραχήλου χαρακτηρίζεται από διχασμό του κορμού της κοινής καρωτίδας σε έσω καρωτίδα (η οποία αιματώνει τον εγκέφαλο αποκλειστικά) και έξω καρωτίδα (η οποία αιματώνει θυρεοειδή, οφθαλμό και προσωπικό κρανίο). Στο σημείο του διχασμού (φωτο 1) αναπτύσσονται μεγάλες ταχύτητες ροής αίματος (30cm/sec) και είναι λογικό ο διχασμός να προκαλεί μικρό στροβιλισμό του αίματος. Όσο τα τοιχώματα της καρωτίδας είναι φυσιολογικά αυτός ο στροβιλισμός είναι χωρίς προβλήματα. Όταν όμως συνυπάρχουν και προδιαθεσικοί παράγοντες όπως υπέρταση, κάπνισμα, διαβήτης, υπερχοληστεριναιμία, παχυσαρκία κ.α. τότε οι ταχύτητες γίνονται μεγαλύτερες, η πρόκληση μικροθρόμβων ευκολότερη και η εναπόθεση συστατικών του αίματος στο τοίχωμα συχνή. Έτσι σιγά σιγά διαμορφώνεται μια στενωτική διαδικασία αθόρυβα και ασυμπτωματικά (φωτο 2). Αυτό είναι το χαρακτηριστικό της καρωτιδικής νόσου, δηλαδή το γεγονός ότι αναπτύσσεται αθόρυβα.
Στη στένωση του 50% η ταχύτητα του αίματος ήδη αυτή έχει σχεδόν τριπλασιαστεί και μαζί με αυτήν και ο στροβιλισμός. Πάνω από το 50% η στένωση της καρωτίδας απαιτεί εξιδανικευμένη αντιμετώπιση και παρακολούθηση από έμπειρο αγγειοχειρουργό ειδικά στην καρωτιδική νόσο.
Η συστηματική παρακολούθηση περιλαμβάνει πρώτον, κάθε έτος triplex (έγχρωμο υπερηχογράφημα καρωτίδων και σπονδυλικών αρτηριών), δεύτερον αναζήτηση και αντιμετώπιση όλων των προδιαθεσιακών παραγόντων που “υποβοηθούν” την επιδείνωση της νόσου (κάπνισμα, υπερχοληστερηναιμία, παχυσαρκία, υπέρταση, αυτοάνοσες νόσοι που επηρεάζουν το τοίχωμα των αγγείων, αρρυθμία), τρίτον αγγειογραφικός έλεγχος των καρωτίδων και της ενδοεγκεφαλικής αιμάτωσης, όταν η καρωτιδική νόσος αρχίζει να εμφανίζει συμπτώματα ή όταν η στένωση ξεπεράσει το 65%.
Ποια είναι τα συμπτώματα της καρωτιδικής νόσου;
Τα κυρίαρχα συμπτώματα έχουν να κάνουν με τη λειτουργία του εγκεφάλου ο οποίος αιματώνεται πλημμελώς. 1) Αστάθεια στη βάδιση (στιγμιαία) η οποία δεν αξιολογείται συνήθως, 2) μικρή αδυναμία στο πόδι ή το χέρι μαζί με μούδιασμα προσώπου, 3) ζάλη μέχρι κινδύνου πτώσης, που όμως διαρκεί λίγο, 4) απώλεια συνείδησης (λιποθυμία) χωρίς άλλη αιτία, 5) στιγμιαία απώλεια οπτικού πεδίου, 6) μόνιμη απώλεια οπτικού πεδίου. Τα συμπτώματα αυτά όταν συνδυάζονται με στένωση άνω του 50% στην καρωτίδα, τότε απαιτούν λεπτομερή μελέτη της νόσου.
Αντιμετώπιση της καρωτιδικής νόσου
Σημαντικά για το είδος της αντιμετώπισης της καρωτιδικής νόσου είναι α) το ποσοστό της στένωσης, β) το είδος και η μορφολογία της στένωσης, και γ) η συμπτωματολογία (φωτο 2).
Η αντιμετώπιση είναι είτε φαρμακευτική αγωγή είτε επεμβατική διαδικασία (ανοιχτό χειρουργείο, είτε αγγειοπλαστική με stent).
Οι κατηγορίες και η αντιμετώπιση είναι ως εξής. α) στένωση > 75%, ακόμα και αν είναι ασυμπτωματική απαιτεί χειρουργική αποκατάσταση, διότι υπάρχει μεγάλος κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου, β) στένωση 50-75% περιλαμβάνει τις εξής υποομάδες. 1. Στένωση ομαλή και ασυμπτωματική: μόνο φαρμακευτική αγωγή και παρακολούθηση με triplex κάθε έτος. 2) Στένωση ομαλή αλλά με συμπτώματα: Φαρμακευτική αγωγή για 6-12 μήνες και επί απουσίας συμπτωμάτων τότε μόνο παρακολούθηση. Αν τα συμπτώματα δεν εξαφανιστούν τότε απαιτείται επέμβαση. 3. Στένωση ανώμαλης επιφάνειας με εξελκώσεις. Στην περίπτωση αυτή η επέμβαση θεωρείται άμεσα απαραίτητη.
Οι επιπλοκές της καρωτιδικής νόσου
Οι καρωτίδες είναι τόσο σημαντικές διότι η αξία τους αλλά και οι επιπλοκές τους είναι κρίσιμες για τη ζωή του ασθενούς. Η βασική και μεγαλύτερη επιπλοκή είναι το θρομβωτικό- ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο το οποίο μπορεί να είναι παροδικό αλλά μπορεί να είναι και μόνιμο με μόνιμες βλάβες (παράλυση άκρων, αδυναμία ομιλίας, αδυναμία κατάποσης, τύφλωση μερική κλπ). Ο μηχανισμός πρόκλησης του εγκεφαλικού επεισοδίου είναι η δημιουργία μικροθρόμβων στη στένωση της καρωτίδας λόγω του μεγάλου στροβιλισμού και κυρίως της έσω καρωτίδας και η εκτόξευσή τους προς τις μικρές εγκεφαλικές αρτηρίες. Έτσι, προκαλείται στο αίμα για να περάσει από τη στένωση απόφραξη μικρών εγκεφαλικών αγγείων και ισχαιμία μικρής περιοχής του εγκεφάλου.
Οι δύο καρωτίδες αλληλοσυμπληρώνονται μέσα στον εγκέφαλο σε ότι αφορά την αιμάτωσή του, αλλά δεν είναι δυνατόν αυτή η αλληλοσυμπλήρωση να εμποδίσει τη δημιουργία μικροθρόμβων.
Είδη επέμβασης των καρωτίδων
Τη στένωση της καρωτίδας στο 95% των περιπτώσεων την αντιμετωπίζουμε με ανοιχτό χειρουργείο και ενδαρτηρεκτομή της αθηρωματικής πλάκας του αγγείου και αποκατάστασή του με συρραφή (φωτο 3). Πρόκειται για λεπτή επέμβαση, αλλά σωτήρια. Διενεργείται με κλειστή την κυκλοφορία του αίματος προς τον εγκέφαλο για αυτό και απαιτεί καλή λειτουργία της άλλης καρωτίδας. Σε άλλη περίπτωση τοποθετείται stent, δηλαδή τεχνητό bypass (1% των περιπτώσεων). Η ομάδα μας στο Ιατρικό Κέντρο Ψυχικού πραγματοποιεί 15-20 καρωτίδες ανά έτος με άριστα αποτελέσματα. Μέσος χρόνος χειρουργείου είναι 1 ώρα και 45 λεπτά. Μέσος χρόνος αποκλεισμού κυκλοφορίας 24 λεπτά. Μέσος χρόνος νοσηλείας 3-5 ημέρες. Επιπλοκές 1,5% (επαναστένωση, αγγειακό εγκεφαλικό κλπ). Η χειρουργική μέθοδος έχει άριστα αποτελέσματα και είναι σωτήρια.
Η μέθοδος με Stent προτιμάται σε ιδιαιτέρως επιβαρυμένες ασθένειες (υπερήλικες, καρδιακή ανεπάρκεια, ΧΑΠ, σοβαρή κακοήθη νόσο, 100% απόφραξη της ετέρας καρωτίδας) και πάντα σε ομαλές πλάκες. Ποτέ ή σχεδόν ποτέ σε ανώμαλες ή μαλακές χοληστερηνικές πλάκες, οι οποίες αποσπώνται εύκολα (φωτο 4).
Η νόσος των καρωτίδων ευθύνεται για το 30% των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και είναι μια νόσος συμβατή με την εποχή μας που ευνοεί υπέρταση, υπερχοληστεριναιμία, κάπνισμα, παχυσαρκία κλπ.
Έχει μεγάλη σημασία να τη διευρευνήσουν οι οικογενειακοί γιατροί και ακόμα μεγαλύτερη αξία να συμβουλεύουν για τη αντιμετώπισή της οι εξειδικευμένοι χειρουργοί αγγείων.
