Μέχρι πριν από 10 χρόνια, οι κακοήθειες του περιτοναίου θεωρούνταν «ορφανές» ασθένειες που αγνοούνταν, κυρίως λόγω της σπανιότητάς τους, με περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές και προανήγγειλαν κακή πρόγνωση. Οι κύριοι λόγοι για την κακή έκβαση των ασθενών σχετίζονται με τη διάγνωση σε προχωρημένο στάδιο και την περιορισμένη κλινική ανταπόκριση σε συμβατικές θεραπευτικές επιλογές, όπως η συστηματική χημειοθεραπεία. Τις τελευταίες δυο δεκαετίες με τη χρήση καινοτόμων θεραπευτικών μεθόδων, η πρόγνωση των ασθενών με περιτοναϊκή κακοήθεια έχει βελτιωθεί θεαματικά.
Ο Γενικός Χειρουργός κος Γιάννης Κυριαζάνος, Διευθυντής της Α’ Χειρουργικής κλινικής στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών και Διευθυντής του Τμήματος Χειρουργικής Ογκολογίας στο Mediterraneo Hospital, απαντά στις ερωτήσεις μας και μας δίνει ελπιδοφόρα μηνύματα για τη θεραπεία της νόσου.
– Ποιος είναι ο ρόλος του περιτοναίου στον ανθρώπινο οργανισμό;
Με τον όρο περιτόναιο αναφερόμαστε σε μια ορώδη μεμβράνη που καλύπτει όλα τα ενδοκοιλιακά όργανα σχηματίζοντας έναν περιτοναϊκό σάκο που αποτελείται από δύο πέταλα. Η περιτοναϊκή κοιλότητα είναι ο (εικονικός) χώρος μεταξύ αυτών των δύο πετάλων και είναι γεμάτος με μια μικρή ποσότητα ορώδους υγρού σε υγιή κατάσταση. Με μία μέση έκταση περίπου 1,7m2 το περιτόναιο χαρακτηρίζεται από σειρά εξειδικευμένων δράσεων όπως η λίπανση και κινητικότητα των σπλάχνων, ο περιορισμός των φλεγμονών, η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, ο ρυθμιστικός ρόλος στην πηκτικότητα του αίματος κ.ά.
– Ποιες είναι οι κακοήθειες που παρουσιάζονται στην περιτοναϊκή επιφάνεια;
Οι κακοήθειες της περιτοναϊκής επιφάνειας περιλαμβάνουν μια ετερογενή ομάδα πολύ διαφορετικών καρκίνων που μπορεί να είναι πρωτογενείς όγκοι του περιτοναίου (περιτοναϊκό μεσοθηλίωμα και πρωτοπαθής καρκίνος του περιτοναίου, πιο σπάνιοι όγκοι με συχνότητα περίπου 4 περιπτώσεις / 1.000.000 πληθυσμού) ή να διαχέονται δευτερογενώς ως περιτοναϊκή μετάσταση από όγκους άλλων οργάνων τόσο ενδοπεριτοναϊκής (όγκοι του πεπτικού και γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος καθώς και σάρκωμα) όσο και εξωπεριτοναϊκής προέλευσης (όγκοι πνεύμονα, μαστού και νεφρών) που είναι οι συνηθέστεροι όγκοι με συχνότητα περίπου 100 περιπτώσεις / 1.000.000 πληθυσμού. Έτσι κάθε περιτοναϊκή κακοήθεια μπορεί να παρουσιάζει διαφορετική πρόγνωση, εξέλιξη και φυσική πορεία σαν διαφορετικός καρκίνος.
– Πώς αντιμετωπίζονται σήμερα αυτές οι κακοήθειες;
Αντιμετωπίζονται με νέες χειρουργικές τεχνικές, όπως οι διαδικασίες εκτομής του πάσχοντος περιτοναίου και οι πολυσπλαχνικές εκτομές που στοχεύουν στην πλήρη εξαίρεση όλης της μακροσκοπικά ορατής νόσου και περιγράφονται με τον όρο «κυτταρομειωτική χειρουργική» (CRS), για την επίτευξη πλήρους κυτταρομείωσης. Στο ίδιο χειρουργείο γίνεται και η εφαρμογή χορήγησης υπέρθερμης ενδοπεριτοναϊκής χημειοθεραπείας (HIPEC), για την αντιμετώπιση της μικροσκοπικής υπολειμματικής νόσου, τεχνική που αποδίδει εντυπωσιακά αποτελέσματα.
– Τι ποσοστά επιτυχίας δίνει η εφαρμογή της κυτταρομειωτικής χειρουργικής;
Ο μέσος όρος του ποσοστού επιβίωσης είναι 60,2 μήνες για τους ασθενείς με περιτοναϊκή κακοήθεια γενικά. Σε επιλεγμένους ασθενείς, η μακροχρόνια επιβίωση, ακόμη και η ίαση έχει καταστεί δυνατή και η συνολική πρόγνωση φαίνεται να είναι ισοδύναμη με αυτή των ασθενών με μεταστατική νόσο σε άλλα σημεία (όπως στο ήπαρ ή στους πνεύμονες). Η ταυτόχρονη ανάπτυξη νέων πολυεπιστημονικών στρατηγικών που περιλαμβάνουν περιεγχειρητική συστηματική χημειοθεραπεία, στοχευμένες θεραπείες και θεραπείες συντήρησης έχει αλλάξει δραματικά τα τοπία και τις προγνώσεις αυτών των ασθενειών.
Η χρήση της κυτταρομειωτικής χειρουργικής (CRS) και της HIPEC σε εξειδικευμένα κέντρα μπορούν να θεωρηθούν το νέο χρυσό πρότυπο και στα χέρια ειδικών έφεραν επανάσταση στη θεραπεία ασθενών με περιτοναϊκή κακοήθεια, επιτυγχάνοντας καλύτερα αποτελέσματα σε παγκόσμια επιβίωση και ποσοστά απαλλαγής από τη νόσο.
