Έχοντας συμπληρώσει σχεδόν δυο χρόνια πανδημίας είναι πλέον προφανές ότι η παρατεταμένη διαμονή στο σπίτι έχει οδηγήσει πολλούς από εμάς στο να βάλουμε βάρος. Δεν προκαλεί λοιπόν εντύπωση ότι πολλοί θέλουν να ακολουθήσουν μια πιο υγιεινή διατροφή, να χάσουν βάρος και να ασκηθούν περισσότερο. Ποιος είναι όμως ο καλύτερος τρόπος; Κάθε χρόνο, εκατομμύρια άνθρωποι βάζουν στόχο να αλλάξουν συνήθειες και να αρχίσουν τη γυμναστική, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των αποφάσεων αποτυγχάνουν. Όλοι μας το έχουμε δει να συμβαίνει: Μετά από μια ή δύο εβδομάδες που έχουμε ξεκινήσει ένα νέο πρόγραμμα άσκησης με πολύ ζήλο, αρχίζουμε και σταδιακά επιστρέφουμε στις παλιές μας συνήθειες. Πολλές φορές αισθανόμαστε μετά άσχημα με τον εαυτό μας καθώς έχουμε αποτύχει στους στόχους μας.
Αυτό που δεν συνειδητοποιούμε είναι ότι στη σημερινή εποχή η άσκηση προωθείται συνήθως με δύο τρόπους: μέσω ιατρικής παρότρυνσης και μέσω της εμπορευματοποίησής της. Δυστυχώς, παρόλο που όλοι γνωρίζουν ότι η άσκηση είναι υγιεινή, η συνταγογράφηση και η πώλησή της σπάνια λειτουργούν. Αυτό έχει να κάνει με το ότι υπάρχουν μια σειρά από μύθοι γύρω από την άσκηση που δεν βοηθούν, καθώς έρχονται αντίθετοι με μια σειρά παραγόντων που πηγάζουν από τη βιολογία του ανθρώπου αλλά και από την μοντέρνα προσέγγιση στην άσκηση της σημερινής εποχής. Απορρίπτοντας αυτούς τους μύθους δεν θα μας κάνει ξαφνικά να γίνουμε αθλητές Ολυμπιακών επιδόσεων, αλλά μπορεί να μας βοηθήσει να προσεγγίσουμε την άσκηση με έναν τρόπο που δεν θα μας κάνει να αισθανόμαστε άσχημα για τον εαυτό μας.
Μύθος 1: Είναι φυσιολογικό να ασκούμαστε
Κάθε φορά που κινούμαστε για να κάνουμε κάτι, έχουμε σωματική δραστηριότητα. Αντίθετα, η άσκηση είναι εθελοντική σωματική δραστηριότητα που πραγματοποιείται για λόγους φυσικής κατάστασης. Μπορεί να πιστεύετε ότι η άσκηση είναι φυσιολογική, αλλά είναι μια πολύ μοντέρνα συμπεριφορά. Αντίθετα, για εκατομμύρια χρόνια, οι άνθρωποι ήταν σωματικά δραστήριοι μόνο για δύο λόγους: όταν ήταν απολύτως απαραίτητο ή για λόγους επιβράβευσης. Οι απαραίτητες σωματικές δραστηριότητες περιλάμβαναν την λήψη τροφής και την πραγματοποίηση άλλων πραγμάτων για να μπορεί κανείς να επιβιώσει. Οι δραστηριότητες επιβράβευσης περιλάμβαναν παιχνίδι, χορό ή προπόνηση για διασκέδαση ή ανάπτυξη δεξιοτήτων. Αλλά κανείς στην εποχή του λίθου δεν πήγε ποτέ για τζόκινγκ πέντε χιλιομέτρων για να αποτρέψει τη σωματική φθορά ή να σηκώσει βάρη, με μόνο σκοπό να σηκωθούν και να ξαναγυρίσουν στο έδαφος.
Μύθος 2: Η αποφυγή της άσκησης σημαίνει ότι τεμπελιάζουμε
Κάθε φορά που βλέπω ένα ανσασέρ δίπλα στη σκάλα της πολυκατοικίας, μια μικρή φωνή στο μυαλό μου λέει: «Πάρε το ανσασέρ». Είμαι τεμπέλης; Αν και τα ανσασέρ δεν υπήρχαν στην αρχαιότητα, αυτό το ένστικτο είναι απολύτως φυσιολογικό επειδή η σωματική δραστηριότητα κοστίζει θερμίδες που μέχρι πρότινος ήταν πάντα σε έλλειψη (και εξακολουθούν να είναι για πολλούς ανθρώπους σε άλλα μέρη της γης). Όταν τα τρόφιμα είναι περιορισμένα, κάθε θερμίδα που δαπανάται για σωματική δραστηριότητα είναι μια θερμίδα που δεν δαπανάται για άλλες κρίσιμες λειτουργίες, όπως η διατήρηση των σωματικών λειτουργιών, η αποθήκευση ενέργειας και η αναπαραγωγή. Επειδή η φύση τελικά ενδιαφέρεται μόνο για το πόσους απογόνους θα έχουμε, οι πρόγονοί μας εξελίχθηκαν αποφεύγοντας την άσκοπη άσκηση, εκτός αν υπήρχε κάποιου είδους ανάγκη ή ανταπόδοση (βλ. Μύθος 1). Μην νιώθετε λοιπόν άσχημα για τα φυσικά ένστικτα που είναι ακόμα μαζί μας. Αντίθετα, αποδεχτείτε ότι είναι φυσιολογικά και δύσκολα ξεπερνιούνται.
Μύθος 3: Το να καθόμαστε είναι τόσο ανθυγιεινό όσο το κάπνισμα
Πιθανότατα έχετε ακούσει στατιστικά στοιχεία ότι καθόμαστε πολύ και αυτό τελικά μας σκοτώνει. Ναι, η υπερβολική σωματική αδράνεια είναι ανθυγιεινή, αλλά ας μην δαιμονοποιούμε μια συμπεριφορά τόσο φυσιολογική όσο το να καθόμαστε. Οι άνθρωποι κάθε πολιτισμού είχαν την τάση να κάθονται πολύ. Ακόμη και οι πρόγονοι μας κυνηγοί-συλλέκτες που δεν είχαν έπιπλα καθόντουσαν περίπου 10 ώρες την ημέρα, όσο και οι περισσότεροι άνθρωποι στις δυτικές κοινωνίες σήμερα. Αυτό που όμως ισχύει είναι ότι ο τρόπος που καθόμαστε συνδέεται άμεσα με την υγεία μας. Μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που κάθονται αλλά σηκώνονται κάθε 10 ή 15 λεπτά ενεργοποιούν τον μεταβολισμό τους και απολαμβάνουν καλύτερη υγεία σε σχέση με εκείνους που κάθονται αδρανείς για συνεχόμενες ώρες. Επιπλέον, το να καθόμαστε στον ελεύθερο χρόνο μας συνδέεται πιο έντονα με αρνητικά αποτελέσματα για την υγεία από το να καθόμαστε κατά την ώρα εργασίας. Έτσι, αν εργάζεστε όλη μέρα καθισμένοι σε μια καρέκλα, θα πρέπει να σηκώνεστε τακτικά και να προσπαθείτε να μην περάσετε και την υπόλοιπη μέρα μετά τη δουλειά σε μια καρέκλα.
Μύθος 4: Οι πρόγονοί μας ήταν εργατικοί, δυνατοί και γρήγοροι
Ένας κοινός μύθος είναι ότι οι άνθρωποι που δεν έχουν μολυνθεί από τον πολιτισμό είναι απίστευτοι φυσικοί αθλητές με μεγάλη δύναμη και που μπορούν να τρέξουν εύκολα μαραθώνιους. Δεν είναι αλήθεια. Οι περισσότεροι κυνηγοί-συλλέκτες είχαν καλές αντοχές, αλλά ήταν μόνο μέτρια δυνατοί και όχι ιδιαίτερα γρήγοροι. Η ζωή τους δεν ήταν εύκολη, αλλά κατά μέσο όρο περνούσαν μόνο δύο έως τρεις ώρες την ημέρα κάνοντας μέτρια έως έντονη σωματική άσκηση. Δεν είναι λοιπόν ούτε φυσιολογικό ούτε απαραίτητο να είναι κανείς εξαιρετικά αθλητικός τύπος.
Μύθος 5: Το τρέξιμο θα φθείρει τα γόνατά μας
Πολλοί άνθρωποι δεν θέλουν να τρέξουν επειδή φοβούνται ότι θα τους καταστρέψει τα γόνατα. Αυτές οι ανησυχίες δεν είναι εντελώς αβάσιμες αφού οι τραυματισμοί στα γόνατα είναι πράγματι κοινοί σε αθλητές. Αλλά τα γόνατα και οι άλλες αρθρώσεις δεν είναι σαν τα αμορτισέρ αυτοκινήτου που φθείρονται με την υπερβολική χρήση. Αντιθέτως, το τρέξιμο, το περπάτημα και άλλες δραστηριότητες έχουν αποδειχθεί ότι διατηρούν τα γόνατα υγιή και πολυάριθμες μελέτες υψηλής ποιότητας δείχνουν ότι οι δρομείς είναι, αν μη τι άλλο, λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο. Η στρατηγική για την αποφυγή του πόνου και των τραυματισμών είναι το να μάθει κανείς να τρέχει σωστά, φορώντας αθλητικά παπούτσια προσαρμοσμένα στην ανατομία του ποδιού του, και να προπονείται σε λογικά πλαίσια και με σωστό πρόγραμμα ανάλογα με τη φυσική κατάσταση και το σωματικό βάρος.
Μύθος 6: Υπάρχει ένας βέλτιστος τύπος άσκησης
Πολλοί ιατροί ακολουθούν τη σύσταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας ή 75 λεπτά έντονης άσκησης την εβδομάδα. Στην πραγματικότητα, αυτές οι συστάσεις δεν βασίζονται σε κάποια κλινική μελέτη που να αποδεικνύει ότι είναι όντως ο βέλτιστος τύπος άσκησης. Το πόσο θα ασκηθεί κανείς εξαρτάται από δεκάδες παράγοντες, όπως η φυσική κατάσταση, η ηλικία, το ιστορικό τραυματισμών και το χρόνο που έχει στη διάθεσή του. Το βασικό είναι ότι όσον αφορά την άσκηση, ανεξάρτητα από τη φυσική μας κατάσταση, ακόμη και το λίγο είναι καλύτερο από το καθόλου. Μόνο μία ώρα την εβδομάδα (οκτώ λεπτά την ημέρα) μπορεί να αποφέρει σημαντικά θετικά αποτελέσματα στην υγεία μας, σε σχέση με το να μην κινούμαστε καθόλου. Εάν μπορεί κανείς να κάνει περισσότερα, τόσο το καλύτερο.
Μύθος 7: Το ‘Just do it’ λειτουργεί
Ας το παραδεχτούμε, στους περισσότερους ανθρώπους δεν αρέσει η άσκηση και πρέπει να ξεπεράσουν τις φυσικές αντιστάσεις τους για να κάνουν γυμναστική. Για τους περισσότερους από εμάς, το να μας λένε «απλώς κάνε το» δεν λειτουργεί καλύτερα από το να πεις σε έναν καπνιστή «απλά πες όχι»! Για να προωθήσουμε την άσκηση, συνήθως τη συνταγογραφούμε ιατρικά ή την πουλάμε, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι έχουμε εξελιχθεί να είμαστε σωματικά δραστήριοι μόνο για δύο λόγους: όταν είναι απόλυτα απαραίτητο ή για λόγους ψυχαγωγίας και ανταμοιβής. Ας βρούμε λοιπόν τρόπους να κάνουμε και τα δύο: να κάνουμε την άσκηση απαραίτητη και να την ανταμείψουμε. Από τους πολλούς τρόπους για να επιτευχθεί αυτό, νομίζω ότι ο καλύτερος είναι να γίνεται η άσκηση κοινωνική. Εάν αρχίσετε να συναντάτε φίλους για τακτική άσκηση, θα είστε υποχρεωμένοι να εμφανίζεστε, θα διασκεδάζετε και θα υποστηρίζετε ο ένας τον άλλον.
Μύθος 8: Η έντονη γυμναστική είναι η απάντηση σε όλα τα προβλήματα υγείας
Τέλος, ας μην πιστεύουμε ότι η έντονη γυμναστική είναι το φάρμακο για όλα τα προβλήματα υγείας. Αν και ποτέ δεν εξελιχθήκαμε να κάνουμε γυμναστική, στην πάροδο των αιώνων αλλάξαμε για να είμαστε σωματικά δραστήριοι. Έτσι, η απουσία σωματικής δραστηριότητας είναι που μας κάνει πιο ευάλωτους σε πολλές ασθένειες, τόσο σωματικές όσο και ψυχικές. Στον σύγχρονο, δυτικό κόσμο δεν χρειάζεται πλέον να είμαστε σωματικά δραστήριοι, και έτσι εφεύραμε τη γυμναστική και μια δυστυχώς προβληματική προσέγγιση στην άσκηση με μεγάλα ποσοστά αποτυχίας για τον μέσο άνθρωπο. Ευτυχώς, ακόμα και η ήπια άσκηση μπορεί να επιβραδύνει τον ρυθμό γήρανσης και να μειώσει σημαντικά τις πιθανότητές να εμφανιστεί ένα ευρύ φάσμα ασθενειών, ειδικά καθώς γερνάμε. Το βασικότερο όμως είναι ότι η άσκηση μπορεί να είναι διασκεδαστική, ειδικά όταν γίνεται με καλή παρέα – κάτι που μας έχει λείψει πολύ κατά τη διάρκεια αυτής της τρομερής πανδημίας.
Από τον Δρ Κωνσταντίνο Μανωλόπουλο, Ενδοκρινολόγο – Διαβητολόγο, με εξειδίκευση στον θυρεοειδή, τη γυναικεία ενδοκρινολογία αναπαραγωγής και κύησης, την παχυσαρκία και τον μεταβολισμό.
