Γράφει ο Δρ Παναγιώτης Ι. Βλαχοστέργιος M.D., Ph.D., Παθολόγος – Ογκολόγος, Επιμελητής Ογκολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ Θεσσαλίας, τ. Επίκουρος Καθηγητής Παν/μίου Cornell, ΗΠΑ.
Το δέρμα αποτελείται από 3 κύριες στιβάδες, την επιδερμίδα (εξωτερική), τη δερμίδα (εσωτερική) και την υποδερμίδα (περιέχει λίπος). Το βαθύτερο στρώμα της επιδερμίδας, ακριβώς πάνω από τη δερμίδα, περιέχει τα μελανοκύτταρα που είναι υπεύθυνα για το χρώμα του δέρματος.
Το μελάνωμα ξεκινάει όταν υγιή μελανοκύτταρα αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα σχηματίζοντας έναν όγκο. Μερικές φορές το μελάνωμα αναπτύσσεται από ένα προυπάρχοντα σπίλο («ελιά») του δέρματος που υφίσταται αλλαγές στο σχήμα, στο μέγεθος, στο χρώμα, ή/και στα όριά του. Οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση μελανώματος είναι η έκθεση στον ήλιο, η παρουσία δυσπλαστικών ή άτυπων σπίλων, το ανοιχτόχρωμο δέρμα, το ιστορικό καρκίνου του δέρματος στον ίδιο ασθενή, το οικογενειακό ιστορικό μελανώματος (περίπου 1 στους 10 ασθενείς) και η εξασθένηση της άμυνας του οργανισμού.
O κανόνας “ABCDE” για τη διάγνωση μας βοηθάει να θυμόμαστε τα προειδοποιητικά σημάδια του μελανώματος:
- Asymmetry (Ασυμμετρία): το σχήμα του μισού σπίλου δεν ταιριάζει με το αυτό του άλλου μισού.
- Border (Όριο): η περιφέρεια είναι ανώμαλη, οδοντωτή, ανομοιογενής, ή ασαφής.
- Color (Χρώμα): Αποχρώσεις μαύρου, καφέ και σκούρου μπορεί να υπάρχουν. Περιοχές με λευκό, γκρίζο, κόκκινο ή μπλε χρώμα μπορεί επίσης να υπάρχουν.
- Diameter (Διάμετρος): Η διάμετρος είναι συνήθως μεγαλύτερη από 6 χιλιοστά.
- Evolving (Εξέλιξη): Η βλάβη αλλάζει σχήμα, μέγεθος, χρώμα ή εμφάνιση, ή μεγαλώνει σε περιοχή φυσιολογικού δέρματος. Όταν το μελάνωμα αναπτύσσεται σε προυπάρχοντα σπίλο («ελιά»), η υφή του μπορεί να αλλάξει και να γίνει σκληρός και οζώδης, να συνοδεύεται από κνησμό ή να αιμορραγήσει αλλά σπάνια προκαλεί πόνο.
Η ιστοπαθολογική εξέταση μετά από χειρουργική αφαίρεση της βλάβης σε υγιή όρια απαιτείται για την τεκμηρίωση της διάγνωσης και την ταξινόμηση του μελανώματος σε 4 μεγάλες υποομάδες. Το επιφανειακώς επεκτεινόμενο μελάνωμα είναι ο συχνότερος τύπος μελανώματος ευθύνεται για περίπου 70% των περιπτώσεων και εμφανίζεται κυρίως σε προυπάρχοντες σπίλους («ελιές»). Το μελάνωμα κακοήθους φακής εμφανίζεται κυρίως σε φωτοεκτεθειμένες περιοχές σε ηλικιωμένους ανθρώπους. Το οζώδες μελάνωμα αποτελεί το 15% του συνόλου και χαρακτηρίζεται από μια προβάλλουσα περιοχή που μπορεί να έχει συνήθως μαύρο, και σπανιότερα ροζ ή κόκκινο χρώμα. Το μελάνωμα των άκρων εμφανίζεται στα πέλματα, στις παλάμες, και στα νύχια. Παρουσιάζεται σε ανθρώπους με πιο σκούρο δέρμα και δεν σχετίζεται με την έκθεση στον ήλιο.
Η σταδιοποίηση του μελανώματος είναι κλειδί για την εκτίμηση της πρόγνωσης και την επιλογή της ορθότερης θεραπείας, και υπαγορεύεται σε τοπικό επίπεδο από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όπως το βάθος διήθησης, η παρουσία εξέλκωσης, ο ρυθμός πολλαπλασιασμού, η διήθηση του όγκου από Τ-λεμφοκύτταρα του ανοσιακού συστήματος, και συγκεκριμένες μοριακές αλλαγές του όγκου όπως oι μεταλλάξεις στο γονίδιο BRAF, που ανευρίσκονται στους μισούς ασθενείς με μελάνωμα του δέρματος. Η πραγματοποίηση επιπλέων εξετάσεων που περιλαμβάνουν τη βιοψία του λεμφαδένα φρουρού, την υπολογιστική, μαγνητική, ή/και ποζιτρονική τομογραφία είναι σημαντική ιδιαίτερα σε περιπτώσεις με υπολογίσιμο κίνδυνο υποτροπής και σε προχωρημένη εξαρχής νόσο, αντίστοιχα.
Οι κυριότερες θεραπείες για το μελάνωμα, πέρα από τη χειρουργική εξαίρεση, είναι η ανοσοθεραπεία και οι στοχεύουσες θεραπείες. Η ανοσοθεραπεία χρησιμοποιεί τη φυσική άμυνα του οργανισμού βελτιώνοντας την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να αναγνωρίσει και να επιτεθεί στον καρκίνο. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπιση ασθενών με μελάνωμα σταδίου ΙΙ (εντοπισμένο), και ΙΙΙ (με θετικούς λεμφαδένες) με μείωση του κινδύνου υποτροπής, καθώς και ΙV (μεταστατικό) με σημαντική παράταση της επιβίωσης για χρόνια, χάρη στην ανοσοθεραπεία.
Από τον Παθολόγο – Ογκολόγο, Δρ. Παναγιώτη Βλαχοστέργιο
