Ο καρκίνος του παγκρέατος ανήκει στους πιο επιθετικούς καρκίνους και συνεχίζει να έχει άσχημη πρόγνωση συγκριτικά με άλλους καρκίνους. Ωστόσο, τα τελευταία δέκα χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπιση της νόσου και την επιβίωση των ασθενών.
Ας δούμε αναλυτικά τις σημαντικότερες θεραπευτικές εξελίξεις που θα κρίνουν τη μάχη με τον καρκίνο του παγκρέατος στο μέλλον, με τη βοήθεια του Προέδρου του Ελληνικού Ινστιτούτου Παγκρέατος, Επίκουρου Καθηγητή Mayo Clinic, κ. Γρηγόρη Τσιώτου.
Ο καρκίνος του παγκρέατος αναμένεται να γίνει η δεύτερη αιτία θανάτου λόγω καρκίνου στον δυτικό κόσμο
Σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές στατιστικές αναλύσεις, ο καρκίνος του παγκρέατος εμφανίζεται στην Ελλάδα με συχνότητα 7.4 ανά 100000 πληθυσμό ετησίως. Αν θεωρήσουμε δηλαδή τον ελληνικό πληθυσμό αδρά 10 εκατομμύρια, τότε αναμένονται περίπου 740 νέα περιστατικά κάθε χρόνο.
Παρόμοιες είναι οι συχνότητες και στις άλλες δυτικές χώρες, αλλά το ανησυχητικό είναι ότι η συχνότητα αυτή σταθερά αυξάνεται τα τελευταία χρόνια και αναμένεται ο καρκίνος του παγκρέατος να γίνει η δεύτερη αιτία θανάτου λόγω καρκίνου στον δυτικό κόσμο. Οι λόγοι γι’ αυτή την αύξηση δεν είναι γνωστοί, αν και γίνονται εκτενείς μελέτες.
Η συνολική πενταετής επιβίωση σύμφωνα με τις αμερικανικές στατιστικές δεν υπερβαίνει το 11%, ποσοστό σημαντικότατα μικρότερο για παράδειγμα του καρκίνου του μαστού που είναι 89%. Βέβαια, προ ολίγων ετών το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης ήταν ακόμα μικρότερο (7%) και η τωρινή του αύξηση κατά 57% (δηλαδή από το 7% στο 11%) είναι πάρα πολύ ελπιδοφόρα για ένα τέτοιο καρκίνο. Αυτή η βελτίωση έχει διαπιστωθεί ότι οφείλεται στην πιο αποτελεσματική χημειοθεραπεία, στις πολύ πιο προχωρημένες χειρουργικές τεχνικές και στο ότι στις ΗΠΑ περισσότερα τέτοια περιστατικά αντιμετωπίζονται σε εξειδικευμένα παγκρεατικά κέντρα.
Τα ύποπτα συμπτώματα
Τα συμπτώματα εξαρτώνται από τη θέση του καρκίνου. Όταν αναπτύσσεται στην κεφαλή του παγκρέατος, η διάγνωση γίνεται νωρίτερα, διότι δημιουργείται ίκτερος (κιτρίνισμα δέρματος, ματιών), ο ασθενής θορυβείται και αναζητά άμεσα ιατρική βοήθεια. Δυστυχώς όμως, τις περισσότερες φορές ο καρκίνος αφορά το σώμα ή την ουρά του παγκρέατος, οπότε δεν δίνει έγκαιρα συμπτώματα κι όταν ο όγκος διαγιγνώσκεται είναι παρά πολύ αργά, καθώς έχει ήδη δώσει μεταστάσεις. Ένα ιδιαίτερο σύμπτωμα που δεν αξιολογείται είναι η ξαφνική εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη που δεν οφείλεται σε αντίστοιχη ξαφνική αύξηση βάρους. Είναι κρίσιμο λοιπόν, να ευαισθητοποιηθούν τόσο οι ιατροί, που πρώτοι παρακολουθούν τέτοιους ασθενείς, όσο και ο πληθυσμός ώστε να ερευνάται και η περίπτωση του καρκίνου του παγκρέατος.
Ελπιδοφόροι ορίζοντες θεραπείας
Η πιο θεαματική θεραπευτική εξέλιξη έρχεται από τη χειρουργική και ειδικότερα από την αφαίρεση των θεωρούμενων ως «ανεγχείρητων» όγκων λόγω διήθησης ή εμπλοκής των μεγάλων αρτηριών και φλεβών γύρω και μέσα στο πάγκρεας. Αυτή η μετατροπή μπορεί να αφορά έως και τους μισούς ασθενείς με καρκίνο παγκρέατος, διότι τόσοι περίπου είναι όσοι κατά τη στιγμή της διάγνωσής τους έχουν τέτοια εμπλοκή αγγείων. Η χημειοθεραπεία προ ετών έκανε ένα μεγάλο βήμα και συνεισέφερε πολύ στη βελτίωση της πρόγνωσης. Αντίθετα, η ανοσοθεραπεία, ενώ έχει δώσει τόσο καλά αποτελέσματα σε άλλους καρκίνους, όπως του μαστού, του πνεύμονα, το μελάνωμα, στον καρκίνο του παγκρέατος φαίνεται να ωφελεί μόνο το 1.5% των ασθενών.
Εξειδίκευση και εμπειρία αποτελούν το «κλειδί» για την επιτυχία των επεμβάσεων
Η εμπειρία των λίγων επιλεγμένων μεγάλων παγκρεατικών κέντρων διεθνώς έχει δείξει ότι είναι πολλά τα προαπαιτούμενα, προκειμένου οι απαιτητικές αυτές επεμβάσεις μετατροπής ανεγχείρητων όγκων σε εγχειρήσιμους να στεφθούν με επιτυχία. Πρωτίστως, χρειάζεται αφοσιωμένη, συγκεκριμένη χειρουργική ομάδα με αποδεδειγμένο υψηλό επίπεδο στο συγκεκριμένο αντικείμενο. «Η δική μας ομάδα συμπληρώνεται από υψηλότατου επιπέδου αγγειοχειρουργό και κορυφαίο αναισθησιολόγο, αλλά επειδή και η παραμικρή λεπτομέρεια έχει κρίσιμη σημασία, σε αυτές τις ιδιαίτερες εγχειρήσεις συμμετέχει μία συγκεκριμένη, η ίδια πάντοτε, νοσηλεύτρια χειρουργείου.
Η ομάδα είναι πάντοτε η ίδια και έτσι η συλλογική εμπειρία είναι πολύ πλούσια. Προηγουμένως όμως, είναι απαραίτητος ο ογκολόγος που θα χορηγήσει σωστά τη χημειοθεραπεία και ο ακτινοθεραπευτής που θα χορηγήσει το καλύτερο δυνατό σχήμα ακτινοθεραπείας, ώστε η εγχείρηση να έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Η συνεργασία με επεμβατικό ακτινολόγο και ειδικούς στο πάγκρεας γαστρεντερολόγο, κυτταρολόγο και παθολογοανατόμο είναι εκ των ων ουκ άνευ.
Από τον Επίκουρο Καθηγητή Χειρουργική Γρηγόριο Τσιώτο (www.hpi.gr)
