Πρακτικά, όταν μιλάμε αυστηρά για εξωσωματική γονιμοποίηση, εννοούμε τη συλλογή ωαρίου και σπερματοζωαρίου προκειμένου να γονιμοποιηθούν στο εργαστήριο. Οι λόγοι που οδηγούν σε αυτή τη διαδικασία ποικίλουν και εν πολλοίς αφορούν στο 1/3 μόνο τον ανδρικό παράγοντα, στο 1/3 τον γυναικείο παράγοντα και στο 1/3 αμφότερους τους παράγοντες.
Η Μαιευτήρας – Γυναικολόγος Δήμητρα Φέξη μας αναλύει διεξοδικά όλη τη διαδικασία.
Με ποιους τρόπους γίνεται η εξωσωματική γονιμοποίηση;
Η διαδικασία περιλαμβάνει συνοπτικά τα εξής στάδια:
- Συλλογή ωαρίων
- Συλλογή σπέρματος
- Γονιμοποίηση των ωαρίων με τα σπερματοζωάρια
- Ανάπτυξη του/των εμβρύων
- Μεταφορά των εμβρύων στη μήτρα και πιθανώς κατάψυξη ορισμένων για μελλοντική χρήση
Σε όλα αυτά τα στάδια, εξατομικευμένα χρησιμοποιούνται διαφορετικές μέθοδοι προκειμένου να αυξηθούν οι πιθανότητες για επίτευξη εγκυμοσύνης.
Ποια είναι τα πρωτόκολλα για κάθε στάδιο;
Σε ό,τι αφορά τη συλλογή ωαρίων χρησιμοποιούνται διαφορετικά πρωτόκολλα διέγερσης των ωοθηκών, προκειμένου να λάβουμε τον μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ωαρίων που θα μας επιτρέψει να αυξήσουμε τις πιθανότητες γονιμοποίησης και δημιουργίας εμβρύων. Η χρήση του ενός ή του άλλου πρωτοκόλλου, οι επιλογές φαρμάκων (από του στόματος ή με τη μορφή ενέσεων) καθορίζεται από αρκετούς παράγοντες με σημαντικότερους την ηλικία της γυναίκας, το «δυναμικό» των ωοθηκών της (που επηρεάζεται από παθολογίες όπως η ενδομητρίωση, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών ή η πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια) και φυσικά την επιλογή αυτή καθαυτή της γυναίκας για χρήση ή μη φαρμάκων.
Σε ό,τι αφορά τη συλλογή σπέρματος η διαδικασία είναι απλή, αλλά στο εργαστήριο ανάλογα με το σπέρμα που θα παραλάβουν οι εμβρυολόγοι μπορούν να καταφύγουν σε τεχνικές βελτίωσης αυτού και επιλογής των καλύτερων σπερματοζωαρίων σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια. Κάποιες φορές η ανεύρεση σπερματοζωαρίων σε άντρες που παρουσιάζουν αζωοσπερμία (δηλαδή απουσία σπερματοζωαρίων στο σπερματικό υγρό) γίνεται με βιοψία όρχεων από ειδικό ουρολόγο.
Στο στάδιο της γονιμοποίησης ανάλογα με τον αριθμό ωαρίων που έχουν ληφθεί και την ποιότητα των σπερματοζωαρίων ακολουθούνται δύο διαφορετικές τεχνικές: η απλή μέθοδος IVF, κατά την οποία το σπερματοζωάριο αφήνεται ελεύθερο να γονιμοποιήσει το ωάριο στις συνθήκες πάντα του εργαστηρίου και η πιο σύνθετη και επεμβατική μέθοδος ICSI, κατά την οποία επιλέγεται ένα συγκεκριμένο σπερματοζωάριο και μεταφέρεται απευθείας εντός του ωαρίου από τον εμβρυολόγο προκειμένου να επιτευχθεί η γονιμοποίηση.
Στο επόμενο στάδιο τα έμβρυα αναπτύσσονται σε ειδικό καλλιεργητικό υλικό και παρακολουθούνται στενά προκειμένου να μεταφερθούν στη συνέχεια εντός της μήτρας, ιδανικά στο στάδιο της βλαστοκύστης, δηλαδή την 5η μέρα από τη δημιουργία τους. Κι εδώ διαφορετικές παράμετροι που αφορούν στο ρυθμό διαίρεσης των κυττάρων και στη μορφολογία τους, μας οδηγούν στην επιλογή να μεταφέρουμε ένα έμβρυο, είτε πιο πρώιμα (2η ή 3η μέρα) είτε πιο όψιμα (5η ή 6η μέρα). Επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζεται να γίνει παρέμβαση στο έμβρυο προκειμένου να ληφθεί υλικό για έλεγχο γενετικών νοσημάτων, ώστε να μη μεταφερθεί ένα έμβρυο που παρουσιάζει εξαρχής χρωμοσωμική ανωμαλία.
Σε κάθε στάδιο της διαδικασίας υπάρχουν πάντα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για κάθε επιλογή.
Ποια είναι αυτά;
Η διέγερση των ωοθηκών, όταν γίνεται με ελάχιστα ή καθόλου φάρμακα είναι σίγουρα λιγότερο επιβαρυντική για τη γυναίκα, αλλά συχνά μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλό αριθμό ωαρίων και σε πολλαπλές επαναλήψεις της διαδικασίας. Η γενική τάση ακόμη και στη διέγερση με ενέσεις είναι να χορηγούνται οι χαμηλότερες δυνατές δόσεις και σε μια τέτοια περίπτωση ακόμη και περισσότερες από μία επαναλήψεις της διαδικασίας δεν επιβαρύνουν μακροπρόθεσμα τη γυναίκα.
Έπειτα, η χρήση της μεθόδου ICSI για τη γονιμοποίηση αν και είναι πιο παρεμβατική και έχει ενοχοποιηθεί για πιθανή πρόκληση «βλάβης» στο γονιμοποιημένο ωάριο, αυξάνει σημαντικά τα επίπεδα γονιμοποίησης ειδικά όταν έχουμε λίγα ωάρια ή/και αδύναμο σπέρμα. Τα εργαλεία που μας δίνει σήμερα η τεχνολογία στην εξωσωματική γονιμοποίηση είναι αρκετά και διαρκώς εξελίσσονται, βοηθώντας όλο και περισσότερο τα ζευγάρια για την επίτευξη του πολυπόθητου στόχου.
Από την Μαιευτήρα – Γυναικολόγο Δήμητρα Φέξη (www.dimitrafexi.gr)
