Τι είναι η ενδομητρίωση και πόσο συχνά εμφανίζεται στον γυναικείο πληθυσμό;
Η ενδομητρίωση είναι μια παθολογία του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος που σχετίζεται με τη διαταραχή της επικοινωνίας ανάμεσα στις ωοθήκες και στο ενδομήτριο της μήτρας. Περίπου 10% των γυναικών πάσχουν από ενδομητρίωση εμφανίζοντας ποικίλα συμπτώματα, που συχνά μας οδηγούν στο να υπό ή υπερεκτιμήσουμε τη διάγνωση αυτής της παθολογίας.
Σε έναν φυσιολογικό κύκλο ξέρουμε ότι η περίοδος της γυναίκας είναι το αποτέλεσμα της μη εμφάνισης εγκυμοσύνης που οδηγεί σε απότομη πτώση των ορμονών οι οποίες προετοίμαζαν το ενδομήτριο προκειμένου να υποδεχτεί το έμβρυο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο παχύς ιστός που αναπτύχθηκε στο ενδομήτριο με τη βοήθεια των οιστρογόνων και της προγεστερόνης κατά τη διάρκεια του κύκλου, να «πέφτει» με τη μορφή του αίματος της περιόδου, όταν πλέον οι ωοθήκες δεν παράγουν ικανοποιητική ποσότητα ορμονών επί απουσίας εγκυμοσύνης. Με αυτόν τον τρόπο κλείνει ένας κύκλος και αρχίζει ένας καινούριος.
Στις γυναίκες με ενδομητρίωση φαίνεται ότι για άγνωστους λόγους (οι θεωρίες είναι πολλές, αλλά ξεφεύγουν του συγκεκριμένου άρθρου) αυτός ο προσωρινός ιστός του ενδομητρίου που φυσιολογικά αποβάλλεται από το σώμα, εμφυτεύεται συχνά σε διάφορα σημεία στο εσωτερικό της γυναικείας πυέλου, συνήθως με τη μορφή μικρών καφέ κηλίδων. Οι κηλίδες αυτές μπορεί να είναι σποραδικές ή πολλές και συχνότερα εμφυτεύονται πάνω στο τοίχωμα της μήτρας ή στους συνδέσμους και τα γειτονικά όργανα (ουροδόχο κύστη και έντερο). Άλλοτε πάλι η ενδομητρίωση εμφανίζεται με τη μορφή κύστεων στις ωοθήκες (ενδομητριώματα).
Τι προκαλούν αυτές οι καφέ κηλίδες τελικά;
- Δυσμηνόρροια:
Έντονος πόνος στην περίοδο, που συνήθως έχει την τάση να αυξάνεται προοδευτικά και δεν υποχωρεί εύκολα με τα συνήθη παυσίπονα. Ο πόνος αυτός μπορεί να εμφανίζεται και σε άλλες φάσεις του κύκλου, εκτός περιόδου.
- Δυσπαρεύνια:
Πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή, που δεν σχετίζεται συνήθως με κάποια συγκεκριμένη στάση ή στιγμή του κύκλου, αλλά είναι συχνός και συχνά απαγορευτικός για μια υγιή σεξουαλική επαφή.
- Διαταραχές στην κένωση ή την ούρηση:
Σε προχωρημένα συνήθως στάδια της νόσου η γυναίκα μπορεί να εμφανίζει έντονο πόνο κατά την ούρηση ή κατά την αφόδευση και συχνά οι κενώσεις είναι διαρροϊκές.
- Υπογονιμότητα
Φαίνεται ότι η ενδομητρίωση επηρεάζει τόσο την ποσότητα όσο και την ποιότητα των ωαρίων προκαλώντας δυσκολία στην επίτευξη εγκυμοσύνης ειδικά όταν η γυναίκα μπαίνει σε αυτή τη διαδικασία σε μεγαλύτερη ηλικία.
- Ψυχολογική επιβάρυνση
Τέλος, δε θα πρέπει να αγνοήσουμε το ψυχολογικό φορτίο που προκαλεί αυτή η νόσος λόγω του χρόνιου πόνου. Οι καταστάσεις βαριάς ενδομητρίωσης προκαλούν συχνά κατάθλιψη και ανάγκη ψυχολογικής υποστήριξης της γυναίκας.
Πώς συνδέεται η ενδομητρίωση με την υπογονιμότητα;
Γνωρίζουμε ότι οι γυναίκες με ενδομητρίωση έχουν συχνά δυσκολία στη σύλληψη, η οποία διορθώνεται αν περιοριστεί εγκαίρως η νόσος. Ωστόσο, όσο περνούν τα χρόνια και ανεβαίνει ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών που αποφασίζουν να τεκνοποιήσουν, παρατηρούμε ότι ειδικά στις περιπτώσεις που η νόσος δεν έχει δώσει έντονα συμπτώματα και συνεπώς δεν έχει διαγνωστεί ή/ και αντιμετωπιστεί εγκαίρως, η ποσότητα και η ποιότητα των ωαρίων φθίνει γρηγορότερα.
Πώς αντιμετωπίζεται η ενδομητρίωση;
Στις περιπτώσεις που η ενδομητρίωση προκαλεί έντονα συμπτώματα και η διάγνωση είναι σχετικά εύκολη από την κλινική εικόνα, υπάρχουν δύο δρόμοι αντιμετώπισης: ο φαρμακευτικός και ο χειρουργικός.
Συνήθως η θεραπεία ξεκινάει φαρμακευτικά με αντισυλληπτική αγωγή που στόχο έχει να περιορίσει τη λειτουργία των ωοθηκών ώστε να μην δημιουργείται κάθε μήνα το παχύ ενδομήτριο που φαίνεται να επιδεινώνει τη νόσο. Σε πολλές περιπτώσεις η θεραπεία αυτή αρκεί. Ωστόσο για μια γυναίκα που επιθυμεί εγκυμοσύνη δεν ενδείκνυται.
Το χειρουργείο είναι θεραπεία εκλογής είτε όταν η διάγνωση είναι αρκετά αβέβαιη και χρειάζεται να ελεγχθεί η πύελος εσωτερικά για τις εστίες ενδομητρίωσης, είτε όταν οι άλλες απεικονιστικές εξετάσεις ( υπέρηχος, τομογραφία) και η κλινική εικόνα δηλώνουν παρουσία προχωρημένης νόσου.
Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη διατήρηση της γονιμότητας όταν μια γυναίκα πάσχει από ενδομητρίωση;
Επειδή συνήθως οι επεμβάσεις για την ενδομητρίωση γίνονται σε νεαρή ηλικία και κάποιες φορές είναι περισσότερες από μία, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να προστατευθεί ο ωοθηκικός ιστός για να μη μειωθεί σημαντικά η ποσότητα των ωαρίων.
Εξάλλου οι γυναίκες με ενδομητρίωση που δεν επιθυμούν να τεκνοποιήσουν σε νεαρή ηλικία, είναι καλό να προχωρούν σε κατάψυξη ωαρίων κοντά στα 30-33 έτη, αφού εμφανίζουν υψηλότερο κίνδυνο μείωσης των ωαρίων τους.
Τέλος, γνωρίζουμε, ότι η χειρουργική αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης, εκτός από ανακούφιση των συμπτωμάτων, βελτιώνει σημαντικά τη γονιμότητα όταν ειδικά η προσπάθεια για εγκυμοσύνη ξεκινήσει λίγους μόλις μήνες μετά το χειρουργείο.
Από την Μαιευτήρα – Γυναικολόγο Δήμητρα Φέξη (www.dimitrafexi.gr)
