Η διατήρηση της γονιμότητας είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για ιατρικές παρεμβάσεις και διαδικασίες που στοχεύουν στη διατήρηση της πιθανότητας μιας γυναίκας να επιτύχει εγκυμοσύνη ώστε να έχει τη δυνατότητα να ολοκληρώσει την οικογένειά της.
Γράφει ο Δρ Ηλίας Μεταξάς, Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος με εξειδίκευση στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή.
Η διατήρηση της γονιμότητας μπορεί να ενδείκνυται:
- σε γυναίκες που έχουν διαγνωστεί με κάποια κακοήθεια (οι θεραπείες που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία αυτών των παθολογιών μπορούν να επηρεάσουν τη γονιμότητα άμεσα μέσω της τοξικής τους επίδρασης στις ωοθήκες),
- σε γυναίκες που έχουν κάποια παθολογία (π.χ συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, ενδομητρίωση, σύνδρομο Turner…) ή έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση ή θεραπείες που μπορεί να επηρεάσουν τη μελλοντική γονιμότητα,
- σε γυναίκες που ανησυχούν για απώλεια γονιμότητας που σχετίζεται με την ηλικία.
Υπάρχουν διάφορες επιλογές για τη διατήρηση της γονιμότητας:
- Κατάψυξη ωαρίων ή/και εμβρύων.
- Κατάψυξη ωοθηκικού ιστού.
- Θεραπεία για την προστασία των ωοθηκών (αγωνιστής GnRH) κατά τη διάρκεια χημειοθεραπείας.
- Χειρουργική μετάθεση των ωοθηκών για προστασία αυτών κατά τη διάρκεια ακτινοθεραπείας.
- Συνδυασμοί των παραπάνω επιλογών διατήρησης της γονιμότητας είναι επίσης εφικτοί.
Διαδικασία κατάψυξης ωαρίων
Η κρυοσυντήρηση ώριμων ωαρίων είναι μια εναλλακτική λύση στην κατάψυξη εμβρύων. Έχει το πλεονέκτημα ότι δεν χρειάζεται εξωσωματική γονιμοποίηση πριν από την κατάψυξη, και αυτό διότι καταψύχονται τα ώριμα ωάρια, επομένως μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε γυναίκες οι οποίες δεν έχουν κάποιο σύντροφο τη δεδομένη στιγμή. Τα τελευταία χρόνια, η βελτίωση των τεχνικών κατάψυξης, και ειδικότερα η τεχνική της υαλοποίησης, επέτρεψε την κρυοσυντήρηση ώριμων ωοκυττάρων. Αυτά συλλέγονται με διακολπική παρακέντηση με τη βοήθεια υπερηχογραφικής απεικόνισης μετά από θεραπεία διέγερσης ωοθηκών (παρόμοια διαδικασία με αυτή που χρησιμοποιείται στη συμβατική εξωσωματική γονιμοποίηση). Όταν η γυναίκα θελήσει να χρησιμοποιήσει τα κατεψυγμένα ωάρια και είναι έτοιμη να επιχειρήσει μία εγκυμοσύνη, τα ωάρια αποψύχονται και γονιμοποιούνται από το σπέρμα με τη μέθοδο της μικρογονιμοποίησης ωαρίου (ICSI) κατά την οποία ένα σπερματοζωάριο τοποθετείται στο εσωτερικό του ωαρίου για να το γονιμοποιήσει.Τα έμβρυα που έχουν δημιουργηθεί από αυτή τη διαδικασία, μεταφέρονται στη μήτρα της γυναίκας, με τη διαδικασία της εμβρυομεταφοράς.
Η μέγιστη χρονική διάρκεια διατήρησης των ωαρίων είναι είκοσι χρόνια από την ημέρα κατάψυξης. Τα κατεψυγμένα ωάρια μπορεί να χρησιμοποιηθούν από τη γυναίκα μέχρι την ηλικία των 52 ετών, όριο που έχει θέσει ο νομοθέτης για την εξωσωματική γονιμοποίηση στην Ελλάδα. Η συλλογή των ωοκυττάρων απαιτεί πρώτα ωοθηκική διέγερση από ορμονικά σκευάσματα που χορηγούνται με διάφορους συνδυασμούς (πρωτόκολλα) ικανά να προκαλέσουν την ανάπτυξη του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού ωοθυλακίων. Η διαδικασία απαιτεί ορμονική και υπερηχογραφική παρακολούθηση αρκετές φορές την εβδομάδα μέχρι να ενεργοποιηθεί (φαρμακευτικά) η ωορρηξία. Στη συνέχεια ακολουθεί η παρακέντηση της ωοθήκης με διακολπικό υπερηχογράφημα, υπό μέθη ή γενική αναισθησία. Η διαδικασία είναι γενικά ασφαλής, με δυνητικές επιπλοκές που είναι πλέον σπάνιες (1 στους 4000 κύκλους), όπως σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών, ή αγγειακή θρόμβωση. Σε επανάληψη των κύκλων θεραπείας μπορούν να οδηγήσουν η αποτυχία διέγερσης των ωοθηκών, η παρακέντηση χωρίς τη συλλογή ωαρίων, αλλά κυρίως όταν ο αριθμός των ωαρίων που συλλέγονται είναι πολύ μικρός σε σχέση με τον αριθμό που είναι απαραίτητος για την εξασφάλιση των ιδανικών πιθανοτήτων επίτευξης μιας κύησης.
Τεχνικές κατάψυξης ωαρίων
Η υαλοποίηση (vitrification) έχει αντικαταστήσει την αργή κατάψυξη. Με την εξέλιξη αυτής της νέας μεθόδου, η κατάψυξη των ωαρίων συνοδεύεται από υψηλά ποσοστά επιβίωσης, γονιμοποίησης, εμβρυϊκής ποιότητας και συνεπώς υψηλότερα ποσοστά κύησης. Συνίσταται στη βύθιση των ωοκυττάρων σε υγρό άζωτο στους -196°C σε λίγα δευτερόλεπτα, γεγονός που αποφεύγει το σχηματισμό κρυστάλλων εντός των ωαρίων οι οποίοι θα είχαν καταστροφικές συνέπειες για την βιωσιμότητά τους. Αποτελεί πλέον την τεχνική αναφοράς για τη κρυοσυντήρηση των ωαρίων για τη διατήρηση της γονιμότητας. Για την υαλοποίηση των ωαρίων, όλα τα επιστημονικά δεδομένα επικυρώνουν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά της. Μέχρι σήμερα 6000 παιδιά έχουν γεννηθεί από κατεψυγμένα ωάρια. Η μεγαλύτερη δημοσιευμένη μελέτη παρακολούθησης 900 παιδιών που γεννήθηκαν μετά από κατάψυξη ωαρίων, αναφέρει ότι η κατάσταση της υγείας τους μέχρι σήμερα δεν διαφέρει από αυτή παιδιών που γεννήθηκαν μετά από γονιμοποίηση φρέσκων ωαρίων.
Πλεονεκτήματα της υαλοποίησης έναντι της αργής κατάψυξης.
Σύμφωνα με οδηγίες της ευρωπαϊκής εταιρίας ανθρώπινης αναπαραγωγής και εμβρυολογίας (ESHRE), παρόλο που η κατάψυξη ωαρίων πιθανώς αυξάνει τις πιθανότητές μιας γυναίκας να επιτύχει εγκυμοσύνη σε μεταγενέστερη ηλικία η διαδικασία δεν πρέπει να θεωρείται λόγος αναβολής μιας εγκυμοσύνης.
