Η αλλεργία αποτελεί ένα από τα αδιαμφισβήτητα σύμβολα της εποχής μας. Ο όρος ‘αλλεργία’ πρωτοχρησιμοποιήθηκε στις αρχές του 20ό αιώνα, αφού πρωτύτερα ήταν μια άγνωστη οντότητα. Παρ’ όλα αυτά, όντας μια πολύ ‘πρόσφατη’ νόσος, έφτασε μέσα σε λίγες δεκαετίες να είναι η συχνότερη μη-λοιμώδης πάθηση στον ανθρώπινο πληθυσμό και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το άσθμα είναι από τις πιο κοινές αναπνευστικές ασθένειες και το συχνότερο χρόνιο νόσημα στα παιδιά. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πάσχουν από άσθμα. Ο συχνότερος τύπος άσθματος είναι το αλλεργικό άσθμα αφού περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς με άσθμα έχουν αλλεργία.
Το αλλεργικό άσθμα επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής, ενώ μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να θέσει και σε κίνδυνο την ίδια τη ζωή των ασθενών. Παρόλα αυτά, πολλοί ασθενείς με άσθμα, παραμένουν χωρίς διάγνωση αλλά και χωρίς τη σωστή αντιμετώπιση, που είναι πλέον εφικτή χάρις τα πολλαπλά εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας.
Τι είναι το άσθμα;
Το άσθμα είναι μια χρόνια ασθένεια των αεραγωγών (δηλαδή των βρόγχων που είναι τα «σωληνάκια» που μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες).
Το άσθμα παρουσιάζει εξάρσεις (που ονομάζονται κρίσεις άσθματος) και υφέσεις με συμπτώματα που άλλοτε είναι ήπια, ενώ άλλες φορές χειροτερεύουν συνεχώς. Προκαλεί βήχα, συριγμό (ήχος σφυρίγματος κατά την αναπνοή), σφίξιμο στο στήθος και δυσκολία στην αναπνοή (δύσπνοια).
Οι κρίσεις του άσθματος προκαλούνται όταν οι αεραγωγοί αντιδρούν σε διάφορα ερεθίσματα (αλλεργιογόνα, καπνός, άσκηση, ιώσεις κ.α.). Χαρακτηριστικό του άσθματος είναι η αλλεργική φλεγμονή που προκαλείται στους αεραγωγούς. Αυτή χαρακτηρίζεται από αυξημένη παραγωγή βλέννας, οίδημα (πρήξιμο) της εσωτερικής επιφάνειάς τους και πάχυνση του τοιχώματος. Στην κρίση άσθματος οι λείοι μύες που περιβάλλουν τους αεραγωγούς συσπώνται με αποτέλεσμα να στενεύουν και να μειώνεται σημαντικά η ποσότητα του αέρα που φτάνει στους πνεύμονες. Αυτή η αλυσιδωτή αντίδραση οδηγεί στα συμπτώματα του άσθματος.
Αίτια αλλεργικού άσθματος
Το άσθμα που έχει σαν εκλυτικό αίτιο τα αλλεργιογόνα ονομάζεται αλλεργικό. Τα αλλεργιογόνα είναι ουσίες που, ενώ είναι αβλαβείς, προκαλούν σε ορισμένους ανθρώπους την παραγωγή αντισωμάτων που με τη σειρά τους πυροδοτούν αλλεργικές αντιδράσεις. Κλασικό παράδειγμα είναι τα αλλεργιογόνα που περιέχονται στις γύρεις διαφόρων φυτών και δέντρων και βρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες στην ατμόσφαιρα κατά την περίοδο ανθοφορίας (την άνοιξη).
Σημαντικά είναι επίσης τα αλλεργιογόνα των ακάρεων της οικιακής σκόνης, των μικροσκοπικών εντόμων που κατακλύζουν κατά εκατομμύρια τα σπίτια μας και προκαλούν αναπνευστικά συμπτώματα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Το αλλεργικό άσθμα εμφανίζεται σε ασθενείς που έχουν ήδη κάποια άλλη αλλεργία (αλλεργική ρινίτιδα, τροφική αλλεργία, έκζεμα) και είναι συνήθως μέρος της ατοπικής πορείας. Μπορεί να είναι ολοετές ή εποχικό, όπως και η αλλεργική ρινίτιδα με την οποία πολύ συχνά συσχετίζεται.
Πώς γίνεται η Διάγνωση
Η διάγνωση άσθματος βασίζεται στη λήψη πλήρους και λεπτομερούς ιστορικού και στην κλινική εξέταση.
Λειτουργικές πνευμονικές δοκιμασίες, όπως η σπιρομέτρηση, καθώς και ειδικότερες δοκιμασίες πρόκλησης (μεταχολίνη, μανιτόλη, άσκηση) μπορεί να απαιτηθούν για την τεκμηρίωση της διάγνωσης. Για τη διάγνωση του αλλεργικού άσθματος είναι απαραίτητη η διενέργεια δερματικών δοκιμασιών (αλλεργικών test). Ο ειδικός αλλεργιολογικός έλεγχος πέρα από τη σφραγίδα της διάγνωσης μπορεί να ταυτοποιήσει και το υπεύθυνο αλλεργιογόνο.
Αντιμετώπιση
Στόχος της αντιμετώπισης του άσθματος είναι η ανακούφιση των συμπτωμάτων και ο έλεγχος της φλεγμονής που προκαλεί τα συμπτώματα αυτά, είτε με φαρμακευτική θεραπεία, είτε με αποφυγή του υπεύθυνου αλλεργιογόνου, είτε με ανοσοθεραπεία.
Η φαρμακευτική αγωγή περιλαμβάνει τα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά, τα οποία «ανοίγουν» τους βρόγχους και προσφέρουν ανακούφιση. Αυτά είναι φάρμακα που ο ασθματικός ασθενής πρέπει να έχει πάντα μαζί του.
Τα εισπνεόμενα στεροειδή είναι τα φάρμακα που ελέγχουν την φλεγμονή. Με τον τρόπο αυτό όχι μόνο μειώνουν σημαντικά τα συμπτώματα, αλλά συντηρούν και αποτρέπουν την επιδείνωση της αναπνευστικής λειτουργίας.
Η αποφυγή του υπεύθυνου ή των υπεύθυνων αλλεργιογόνων, όταν αυτά εντοπιστούν, είναι ιδανική αλλά όχι πάντα εφικτή.
Πολύ σημαντική για την αντιμετώπιση και τον έλεγχο των συμπτωμάτων, είναι η σωστή θεραπεία συνυπαρχόντων νοσημάτων, ειδικά της αλλεργικής ρινίτιδας. Η συχνή συνύπαρξη των δύο αυτών νοσημάτων και η κοινή παθογένεσή τους, ώθησαν την επιστημονική κοινότητα να τις χαρακτηρίσει ως «νόσο ενιαίων αεραγωγών» ή «ενιαία νόσο αεραγωγών» (united airway disease). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι πρέπει να συν-θεραπεύονται, ώστε να επιτευχθεί καλός έλεγχος του άσθματος.
Απο τον Αλλεργιολόγο Φώτη Ψαρρό
