Ο καρκίνος του ενδομητρίου συναντάται κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες και αφορά πρωτίστως γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, με μέση ηλικία εμφάνισης τα 60 έτη. Σπάνια διαγιγνώσκεται σε γυναίκες κάτω των 45 ετών. Πρόκειται για έναν τύπο καρκίνου που μπορεί να γίνει αντιληπτός σε αρχικό στάδιο, καθώς τα συμπτώματα που τον συνοδεύουν «θορυβούν» τις ασθενείς, ώστε να ζητήσουν έγκαιρα ιατρική συμβουλή.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι ακριβώς αυτή η έγκαιρη διάγνωση που παίζει καθοριστικό ρόλο στην επιτυχή αντιμετώπιση της νόσου. Ο μαιευτήρας-γυναικολόγος-χειρουργός, κ. Νικόλαος Πλεύρης μας ενημερώνει σχετικά με τους επιβαρυντικούς παράγοντες, τα ύποπτα συμπτώματα, αλλά και για τις σύγχρονες μεθόδους αντιμετώπισης του καρκίνου του ενδομητρίου, υπογραμμίζοντας τον ρόλο του εξειδικευμένου ιατρού, ο οποίος με τη βοήθεια των σύγχρονων χειρουργικών τεχνικών μπορεί να εγγυηθεί το αποτέλεσμα της χειρουργικής διαδικασίας.
Επιδημιολογία του καρκίνου του ενδομητρίου
Ο καρκίνος του ενδομητρίου θεωρείται μια νόσος κυρίαρχα του Δυτικού πολιτισμού, καθώς η συχνότητα εμφάνισής της είναι διπλάσια στις ανεπτυγμένες από ότι στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η πιθανότητα να νοσήσει μια γυναίκα από καρκίνο του ενδομητρίου μέχρι την ηλικία των 75 ετών είναι 1-2%. Αποτελεί την έκτη κατά σειρά μορφή καρκίνου στις γυναίκες παγκοσμίως. Αφορά κυρίως γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση με μέση ηλικία εμφάνισης τα 60 έτη. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι περίπου 25% των γυναικών με καρκίνο του ενδομητρίου βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία (έχουν κανονική περίοδο), ενώ πολύ σπάνια εμφανίζεται σε γυναίκες κάτω των 45 ετών.
Λόγω των πολύ πρώιμων συμπτωμάτων που δίνει η νόσος, το 75% των ασθενών διαγιγνώσκεται σε αρχικό στάδιο (Στάδιο Ι). Η νόσος σε αυτό το στάδιο περιορίζεται στη μήτρα, γεγονός που συμβάλλει στην πολύ καλή πρόγνωση της νόσου. Περίπου 90% των ασθενών σταδίου Ι επιβιώνουν στην πενταετία μετά τη διάγνωση, ενώ ταυτόχρονα και η πιθανότητα υποτροπής της νόσου είναι πολύ μικρή.
Παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του ενδομητρίου
Ο καρκίνος δεν αποτελεί μια ενιαία οντότητα. Οδοί καρκινογένεσης μπορεί να επηρεάζονται από τον τρόπο ζωής, από λήψη φαρμάκων ακόμα και από γενετικούς παράγοντες. Κατά κανόνα η εμφάνιση καρκίνου είναι μια ηλικιο-εξαρτώμενη πάθηση. Εμφανίζεται σε ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας και στην πλειοψηφία των περιστατικών σχετίζεται με διαταραχή συγκεκριμένων ορμονών στο σώμα, της προγεστερόνης και κυρίως των οιστρογόνων. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση της νόσου δεν είναι απαραίτητο ότι την προκαλούν, ή ότι όποια γυναίκα έχει αυτούς τους παράγοντες θα νοσήσει.
Παράγοντες κινδύνου:
Ηλικία
Πρώιμη εμμηναρχή – καθυστερημένη εμμηνόπαυση
Διαταραχές κύκλου
Φαρμακευτική αγωγή με συγκεκριμένα σκευάσματα (π.χ. Ταμοξιφαίνη)
Παχυσαρκία – αντίσταση στην ινσουλίνη
Σακχαρώδης διαβήτης
Ατοκία
Γενετική προδιάθεση – Κληρονομούμενα Νοσήματα
Ιστορικό ενδομήτριας υπερπλασίας
Ιστορικό συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών
Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης με οιστρογόνα
Συμπτώματα
Η πλειοψηφία των ασθενών εμφανίζεται με κλινική εικόνα κολπικής αιμόρροιας μετά την εμμηνόπαυση ή με μηνομητρορραγία και διαταραχές περιόδου. Άλλα συμπτώματα σχετίζονται με πυελικό πόνο καθώς και στα ευρύτερα πλαίσια της νεοπλασίας ή απώλεια βάρους.
Διάγνωση
Η διάγνωση της νόσου περιλαμβάνει την κλινική εξέταση της ασθενούς και τον απεικονιστικό έλεγχο κυρίως με την χρήση υπερήχου. Στις περισσότερες περιπτώσεις κατά το διακολπικό υπερηχογράφημα αναγνωρίζεται πάχυνση/υπερπλασία του ενδομητρίου. Σπανιότερα, καρκινικά κύτταρα του ενδομητρίου μπορεί να βρεθούν στο τεστ Παπανικολάου. Η διάγνωση της νόσου προϋποθέτει ιστολογική ταυτοποίηση. Αυτό σημαίνει ότι τμήμα ιστού πρέπει να αφαιρεθεί από το ενδομήτριο και να σταλεί για εξέταση. Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι που μπορεί να πραγματοποιηθεί αυτό κυρίως μέσω Διαγνωστικής και Θεραπευτικής απόξεσης, μέσω βιοψίας pipelle αλλά και μέσω υστεροσκόπησης. Κατά την υστεροσκόπηση, ένα οπτικό σύστημα εισάγεται στην ενδομήτρια κοιλότητα μέσω του τραχήλου χωρίς τομές στο δέρμα. Το πλεονέκτημα αυτής της τεχνικής σχετίζεται με την δυνατότητα που δίνεται στον ιατρό να πάρει στοχευμένες – κατευθυνόμενες βιοψίες από ύποπτες περιοχές του ενδομητρίου και να διασφαλίσει τον πλήρη έλεγχο της κοιλότητας και της αιμορραγίας.
Θεραπεία & Μέθοδοι αντιμετώπισης
Η αντιμετώπιση του καρκίνου ενδομητρίου είναι κυρίαρχα χειρουργική. Δεδομένου του αρχικού σταδίου διάγνωσης της νόσου, αφαιρούμε το όργανο στόχο και σχεδιάζουμε την έκταση του χειρουργείου βάσει των ειδικών αναγκών κάθε ασθενούς. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της νόσου απεικονίζονται με λεπτομέρεια σε μαγνητική προ-εγχειρητική απεικόνιση, ενώ απαιτείται και απεικόνιση της υπόλοιπης κοιλιάς και του θώρακα. Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει ολική υστερεκτομή μαζί με τα εξαρτήματα και, ανάλογα τα χαρακτηριστικά της νόσου, λεμφαδενεκτομή.
Η αντιμετώπιση της νόσου γίνεται μέσω ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών όπως προτείνεται και από διεθνείς επιστημονικούς οργανισμούς. Πέρα από την παραδοσιακή λαπαροσκόπηση, πραγματοποιείται πλέον και στην Ελλάδα η αντιμετώπιση του καρκίνου ενδομητρίου μέσω ρομποτικής χειρουργικής. Ιδιαίτερα σε παχύσαρκους ασθενείς, η ρομποτική χειρουργική βοηθάει στην ταχεία ανάρρωση και δίνει τη δυνατότητα σύντομης παραμονής στο νοσοκομείο, συνήθως μόνο για ένα βράδυ. Αυτό πραγματοποιείται χωρίς να διακυβεύεται το ογκολογικό αποτέλεσμα, ενώ η απώλεια αίματος και ο μετεγχειρητικός πόνος είναι πολύ λιγότερος σε σχέση με τις παλαιότερες ανοικτές επεμβάσεις. Η πρόγνωση ασθενών με καρκίνο του ενδομητρίου είναι καλύτερη όταν αντιμετωπίζονται από γυναικολόγους με ιδιαίτερη εκπαίδευση στη γυναικολογική ογκολογία.
Η αξία της πρόληψης
Η πρόληψη πάντοτε αποτελεί την καλύτερη θεραπεία. Ο τακτικός έλεγχος μέσω της ετήσιας επίσκεψης στον γυναικολόγο, αλλά και η αναζήτηση γνώμης ειδικού αμέσως μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων (συνήθως κολπική αιμόρροια) εγγυώνται το καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Ένας υγιεινός τρόπος ζωής και η αποφυγή αλόγιστης χρήσης φαρμακευτικών σκευασμάτων, μειώνουν κατά πολύ τις πιθανότητες να νοσήσει μια γυναίκα. Τέλος, η τεχνολογική εξέλιξη δίνει στην ασθενή πολλαπλές επιλογές για την χειρουργική της θεραπεία. Ακολουθώντας τις πρακτικές που πραγματοποιούνται εδώ και δεκαετίες στο εξωτερικό, οι ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές και ειδικότερα η ρομποτική χειρουργική, μπορούν να συμβάλουν στην γρήγορη επιστροφή της ασθενούς στις κοινωνικές της συνήθειες μετά το χειρουργείο. Μια ομάδα ειδικών με σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές μπορεί να τροποποιήσει την πρόγνωση προς όφελος της ασθενούς.
Από τον Νικόλαο Πλεύρη, Μαιευτήρας-Γυναικολόγος-Χειρουργός, υποψήφιος διδάκτορας ΕΚΠΑ.
