Τη συσχέτιση του μικροβιώματος του εντέρου με την ανάπτυξη, τη λειτουργία και τη συμπεριφορά του εγκεφάλου και άρα με διαταραχές που ξεκινούν από το στρες και φτάνουν έως τον αυτισμό ή ακόμα και τη σχιζοφρένεια, επιβεβαιώνουν μελέτες.
Όλο και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι η εντερική χλωρίδα μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στη διαμόρφωση γνωστικών δικτύων που περιλαμβάνουν τους συναισθηματικούς και κοινωνικούς τομείς στις νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Με βάση τις προκλινικές και κλινικές ενδείξεις, εξετάζεται ο πιθανός ρόλος των μικροβίων του εντέρου στις ρίζες και την ανάπτυξη κοινωνικών και συναισθηματικών πεδίων που σχετίζονται με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ASD) και τη σχιζοφρένεια. Μικρές προκαταρκτικές κλινικές μελέτες έχουν δείξει διαφοροποιήσεις των μικροβίων του εντέρου τόσο στην ASD όσο και στη σχιζοφρένεια σε σύγκριση με τους υγιείς ανθρώπους.
Η νευροανάπτυξη απαιτεί αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικών πληροφοριών και περιβαλλοντικών παραγόντων πριν και μετά τη γέννηση. Υπάρχουν περίοδοι ανάπτυξης του εγκεφάλου στη διάρκεια των οποίων νευρικά κυκλώματα διαμορφώνονται και είναι πολύ ευαίσθητα σε περιβαλλοντικές επιδράσεις, απαιτώντας την ύπαρξη συγκεκριμένων συνθηκών για την ομαλή τους ανάπτυξη. Η φάση της πρώιμης μεταγεννητικής ανάπτυξης του εγκεφάλου συμπίπτει με την απόκτηση και την αναδιοργάνωση του μικροβιώματος του εντέρου. Το μικροβίωμα κατά τις αρχικές ημέρες ζωής είναι ασταθές και χαμηλής ποικιλότητας. Από το τρίτο έτος, όπου η προφορική επικοινωνία και η ικανότητα λογικής και εκφοράς για τις προθέσεις, τα συναισθήματα και τις σκέψεις αναπτύσσεται, η σύνθεση το εντερικού μικροβιώματος σταθεροποιείται σε ένα μοτίβο που μοιάζει περισσότερο με ένα προφίλ ενηλίκου. Αυτές οι κοινωνικές, γνωστικές και συναισθηματικές δεξιότητες και η νευροανάπτυξή τους, διακυβεύονται στις διάφορες νευροαναπτυξιακές διαταραχές, όπως η ASD και η σχιζοφρένεια.
Τα γαστρεντερικά συμπτώματα είναι μια κοινή συννοσηρότητα στις διαταραχές του φάσματος του αυτισμού. Εντούτοις, ο βασικός μηχανισμός δεν είναι πλήρως γνωστός. Η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπινων μελετών δείχνουν ότι η ASD συσχετίζεται με αλλοιωμένα μικροβιακά προφίλ. Μελέτες που διερευνούν την ASD και την εντερική χλωρίδα, έδειξαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα των ειδών Desulfovibrio και Bacteroides vulgatus και υψηλότερα επίπεδα λιπαρών οξέων βραχείας αλυσίδας στα κόπρανα παιδιών με αυτισμό σε σύγκριση με αυτά των μαρτύρων.
Όσον αφορά στη σχιζοφρένεια, φαίνεται πως και εκεί υπάρχουν διαφοροποιήσεις στη χλωρίδα των ασθενών σε σχέση με τους υγιείς: μελέτες έδειξαν πέντε σημαντικές διαφορές μεταξύ των ομάδων βακτηριδίων, με τα Lactobacillaceae, Halothiobacillaceae, Brucellaceae και Micrococcineae να είναι αυξημένα, ενώ τα Veillonellaceae μειώθηκαν σε ασθενείς με ψυχωσικό επεισόδιο. Οι αριθμοί των βακτηριακών ομάδων του Lactobacillus συσχετίστηκαν θετικά με τη σοβαρότητα των ψυχωσικών συμπτωμάτων που μετρήθηκαν με τη χρήση της Ψυχιατρικής Κλίμακας Αξιολόγησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πλειοψηφία των ασθενών με ψυχωσικό επεισόδιο είχαν συνταγογραφηθεί αντιψυχωσικά φάρμακα, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν τη σύνθεση της χλωρίδας του εντέρου.
Το μικροβίωμα του εντέρου φαίνεται πώς επιδρά και στους νευροδιαβιβαστές. Για παράδειγμα, κάποια είδη Lactobacillus and Bifidobacteria παράγουν GABA (γ-αμινοβουτυρικό οξύ), μεταβολίζοντας το προερχόμενο από τη διατροφή γλουταμινικό. Το GABA είναι ένας κατασταλτικός νευροδιαβιβαστής που συμμετέχει στις διαδικασίες ηρεμίας και χαλάρωσης. Η χλωρίδα του εντέρου επιδρά επίσης και στη σεροτονίνη και τον τρόπο μεταβολισμού της. Άτομα με σχιζοφρένεια ή διαταραχές αυτιστικού φάσματος παρουσιάζουν διαταραχές στο σεροτονικό σύστημα και τους υποδοχείς της σεροτονίνης, ενώ είναι σύνηθες να υπάρχουν και αυξημένα επίπεδα στρες. Μελέτη που έγινε το 2016 έδειξε ότι η συνεχής χρήση για 8 εβδομάδες ενός προβιοτικού πολλαπλών ειδών που περιείχε L. acidophilus, L. casei και Β. bifidum, μαζί με φάρμακο SSRI (αντικαταθλιπτικό), μείωσε τα συμπτώματα κατάθλιψης σε ασθενείς με μέτρια επίπεδα κατάθλιψης, σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο.
Οι επιστήμονες καταλήγουν στη μελέτη της επίδρασης των «ψυχοβιωτικών», δηλαδή προβιοτικών που επιδρούν στο νευρικό σύστημα, και του τρόπου που αυτά μπορούν να απαλύνουν την εμφάνιση συμπτωμάτων όπως στρες, αγχώδης διαταραχή, διαταραχές διάθεσης, αλλά και γνωστικές και συμπεριφορικές διαταραχές.
Από τον γενετιστή – μοριακό βιολόγο Δρ. Ελευθ. Γεωργακόπουλοο
