Αν θέλετε να αποκτήσετε και να διατηρήσετε ένα γερό μυαλό, καλό είναι να φροντίσετε να έχετε υγιή δόντια.
Ολοένα περισσότερες έρευνες σε ανθρώπους και σε πειραματόζωα δείχνουν ότι η καλή μάσηση ενδέχεται να διεγείρει τις βασικές δομές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για τη μνήμη και τη μάθηση, καθώς και ότι τα οδοντικά προβλήματα μπορεί να σχετίζονται με την ανάπτυξη άνοιας αργότερα στη ζωή.
Στην πιο πρόσφατη από αυτές, που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα στο επιστημονικό περιοδικό «Journal of Dental Research», ιάπωνες επιστήμονες τάισαν με κονιορτοποιημένη τροφή νεαρά ποντίκια που βρίσκονταν ακόμα στην ανάπτυξη και τα συνέκριναν με συνομήλικά τους ζώα που τρέφονταν με κανονικές, σκληρές τροφές.
Όπως διαπίστωσαν, τα ζώα που δεν χρειαζόταν να μασούν την τροφή τους είχαν μειωμένη ανάπτυξη στα οστά της γνάθου και του προσώπου, καθώς και στους σύστοιχους μυς. Είχαν επίσης διαταραγμένη μνήμη και ικανότητα μαθήσεως, διότι ήταν ελαττωμένη στον ιππόκαμπο του εγκεφάλου τους η δραστηριότητα των νευρικών κυττάρων, η δημιουργία νέων συνδέσεων (συνάψεις) μεταξύ τους και η δραστηριότητα μιας ουσίας που λέγεται BDNF και παίζει ρόλο-κλειδί στη μνήμη. Ο ιππόκαμπος είναι το κέντρο του εγκεφάλου που ρυθμίζει τη μνήμη και τη μάθηση.
Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι «οι αλλαγές στα μασητικά ερεθίσματα ίσως επηρεάζουν τη νευρογένεση και τη νευρική δραστηριότητα στον ιππόκαμπο, έχοντας αρνητικές επιπτώσεις στις νοητικές λειτουργίες», σημειώνουν οι ερευνητές στο άρθρο τους. Και προσθέτουν πως «η διατήρηση ή η ενίσχυση της μασητήριας ικανότητας ενδέχεται να είναι αποτελεσματική στην πρόληψη της άνοιας και της μνημονικής/μαθησιακής δυσλειτουργίας».
«Η μάσηση αποτελεί μία απαραίτητη στοματική λειτουργία που σχετίζεται με τη σωματική, νοητική και κοινωνική υγεία σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής δρ Takashi Ono, καθηγητής στο Τμήμα Ορθοδοντικής Επιστήμης του Ιατρικού & Οδοντιατρικού Πανεπιστημίου του Τόκιο (TMDU). «Οι ηλικιωμένοι πάσχουν συχνά από μασητήρια δυσλειτουργία λόγω της απώλειας δοντιών και της εξασθένησης των μασητηρίων μυών, ενώ στα παιδιά η μασητήρια διέγερση επηρεάζει την ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήματος και των γναθοπροσωπικών ιστών».
«Η μάσηση παίζει πολλούς ρόλους στην υγεία, σύμφωνα με τα έως τώρα επιστημονικά δεδομένα, αφού ο τρόπος με τον οποίο μασάμε μπορεί να επηρεάσει την πέψη, τα δόντια ή ακόμα και το σχήμα του προσώπου», λέει η Δρ. Κατερίνα Δούμα-Μιχελάκη, DDS, PhD, ειδική Ορθοδοντικός Παιδιών & Ενηλίκων.
Κατά μέσον όρο μασάμε 800 έως 1.400 φορές την ημέρα, ενώ οι σύγχρονοι άνθρωποι που τρώνε περισσότερα μαλακά, επεξεργασμένα τρόφιμα χρειάζονται λιγότερη μάσηση απ’ ό,τι όσοι τρώνε πολλά ωμά και σκληρά.
Συντονισμός πολλών κέντρων
Πώς μπορεί, όμως, η μάσηση να επηρεάζει την υγεία του εγκεφάλου; Όπως εξήγησε ο δρ Hideo Kawahara, πρώην πρόεδρος της Ιαπωνικής Ακαδημίας Κλινικής Οδοντιατρικής (ACD) με αφορμή το διεθνές συμπόσιο οδοντιατρικής και ορθοδοντικής MegaGen που θα διεξαχθεί στο Τόκυο, η διαδικασία της μάσησης της τροφής διεγείρει το εγκεφαλικό αγγειακό σύστημα, αυξάνοντας την ροή του αίματος, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την κατάσταση όλου του οργανισμού, του εγκεφάλου συμπεριλαμβανομένου.
Επιπλέον, η μάσηση δεν είναι απλώς μια μηχανική κίνηση, αλλά σε αυτή συμμετέχουν όλες οι αισθήσεις, αφού όταν τρώμε, βλέπουμε, μυρίζουμε, γευόμαστε, ακούμε και αγγίζουμε με το στόμα μας το φαγητό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διεγείρονται τα κέντρα των αισθήσεων στον εγκέφαλο, τα κέντρα που δημιουργούν τις αναμνήσεις και τις προτιμήσεις μας, καθώς και τα αισθήματα επιβράβευσης ή δυσφορίας.
Επειδή, εξάλλου, η μάσηση απαιτεί συντονισμό όλων των μυών του στόματος, αλλά και εκείνων του ανώτερου πεπτικού και του αναπνευστικού συστήματος (για να καταπιούμε πρέπει να σταματήσουμε στιγμιαία την αναπνοή μας), ενεργοποιεί μια πρόσθετη, πολύπλοκη αλληλουχία μηχανισμών που ρυθμίζονται όλοι από τον εγκέφαλο.
«Παρότι λοιπόν η μάσηση και η κατάποση είναι αυτόματες διαδικασίες στις οποίες δεν δίνουμε και μεγάλη σημασία, μπορεί να μας επηρεάζουν πολύ περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε», είπε ο δρ Kawahara.
Τι έχουν δείξει οι μελέτες
Ειδικά σε ό,τι αφορά τον εγκέφαλο, οι έως τώρα κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η σωστή μάσηση ίσως βελτιώνει την συγκέντρωση και ελαττώνει τον κίνδυνο άνοιας.
Σε μία από αυτές, επιστήμονες από το Τμήμα Οδοντολογίας και το Κέντρο Έρευνας της Γήρανσης του Πανεπιστημίου Καρολίνσκα, στην Στοκχόλμη, εξέτασαν την απώλεια δοντιών, την ικανότητα μάσησης και τις νοητικές λειτουργίες περισσότερων από 550 εθελοντών, ηλικίας 77 ετών και άνω.
Όπως ανέφεραν το 2012 στο επιστημονικό περιοδικό Journal of the American Geriatrics Society, όσοι εθελοντές μπορούσαν να μασούν άνετα τις σκληρές τροφές, διέτρεχαν σημαντικά μειωμένο κίνδυνο άνοιας.
Σε μία συνδυασμένη ανάλυση, εξάλλου, που δημοσιεύθηκε εφέτος τον Μάιο στο επιστημονικό περιοδικό Archives of Gerontology and Geriatrics, Ιάπωνες επιστήμονες εξέτασαν 33 κλινικές μελέτες για τη μάσηση και τις νοητικές λειτουργίες, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η φτωχή μάσηση μπορεί να αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για άνοια ή ήπια νοητική διαταραχή, η οποία συχνά αποτελεί πρόδρομη κατάσταση άνοιας.
Τι να κάνετε
Βέβαια, «όλ’ αυτά είναι συσχετίσεις και δεν αποδεικνύουν σχέση αιτίας-αποτελέσματος», διευκρινίζει η Δρ. Δούμα-Μιχελάκη. «Έως ότου ξεκαθαριστεί οριστικά το θέμα, όμως, φροντίστε να κάνετε μερικά πράγματα που ούτως ή άλλως είναι σίγουρο ότι δεν θα σας βλάψουν: να τρώτε όσο το δυνατόν περισσότερα ωμά και σκληρά τρόφιμα (π.χ. ωμά λαχανικά και φρούτα), να μασάτε πολύ και καλά το φαγητό σας, να αποφεύγετε τα πολλά πολτοποιημένα και υδαρή τρόφιμα και, βεβαίως, να τηρείτε σχολαστικά τους κανόνες στοματικής υγιεινής (συμπεριλαμβανομένης της προληπτικής επίσκεψης στον οδοντίατρο τουλάχιστον 1 φορά τον χρόνο)».
Αν, τέλος, έχετε χαλασμένα ή στραβά δόντια, «μην διστάσετε να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό για άμεση θεραπεία», καταλήγει.
