diabitis.jpg

Πώς κληρονομείται ο Σακχαρώδης Διαβήτης;

ΜΠΑΡΤΣΟΚΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

20 Νοεμβρίου, 2017

Ένα μεγάλο ερώτημα που τίθεται από πολλούς συνανθρώπους μας είναι το γιατί και το πώς παρουσίασα σακχαρώδη διαβήτη ή εάν κινδυνεύω και εγώ να εμφανίσω διαβήτη, όπως συνέβη σε στενό συγγενή μου. Η πιθανή κληρονομικότητα του διαβήτη απασχόλησε τους γενετιστές επί πολλές δεκαετίες, τόσο που ο James Neel τον χαρακτήρισε ‘’εφιάλτη’’ των γενετιστών. Βαθμιαία, ο διαβήτης διαχωρίστηκε σε δύο κατηγορίες : στον Τύπο 1 ή ινσουλινοεξαρτώμενο (παλαιότερα και νεανικό) διαβήτη και στον Τύπο 2 ή ινσουλινοθεραπευόμενο διαβήτη.

Ο σακχαρώδης διαβήτης αντιπροσωπεύει μία σαγηνευτική ετερογενή νόσο με σοβαρές επιπλοκές από πολλά όργανα. Παρατηρήσεις της ανοσιακής συμβολής στον Τύπο 1 διαβήτη τον διαχώρισαν από τον Τύπο 2.

Οι σοβαρές επιπλοκές του διαβήτη έκαναν επιτακτική την ταυτοποίηση γονιδίων που συμβάλουν, καθώς και την αναγνώριση του ρόλου και του τρόπου δράσεως των περιβαλλοντικών παραγόντων που μετέχουν στην παθογένεση. Ταυτοποίηση των γονιδίων που συμβάλουν στην παθογένεση, ασφαλώς παρέχουν καλύτερο ερευνητικό υπόβαθρο για την εφαρμογή φαρμακευτικής αγωγής.

Οι διάφορες ερευνητικές ομάδες με στόχο την διαλεύκανση του γενετικού υποστρώματος του διαβήτη, σύντομα αναγνώρισαν ότι ο Τύπος 1 και ο Τύπος 2 συνιστούν ομάδα γενετικώς ετερογενών μεταβολικών νοσημάτων, έχοντας κοινή κληρονομικότητα συμβάλλουσα στην αυξημένη γλυκόζη αίματος.

Η ανακάλυψη των αντινησιδιακών αντισωμάτων, καθώς και των ειδικών αυτοαντισωμάτων, πχ. GADA, IA – 2 και IAA, ως των δεικτών για εμφάνιση της νόσου, και η απόδειξη της σχέσης διαβήτη με το μείζον σύμπλεγμα ιστοσυμβατότητας άνοιξε τον δρόμο για τον καθορισμό της γενετικής βάσης του Τύπου 1 διαβήτη.

Ο Τύπος 1 Διαβήτη θεωρείται ισχυρά συνδεδεμένος στην περιοχή Τάξης ΙΙ του HLA και ιδιαίτερα στα γονίδια DRB1 και DQB1. Έχει υπολογισθεί ότι οι περιοχές αυτές αποτελούν το 40 – 60% του γενετικού κινδύνου για εμφάνιση διαβήτη.

Σημαντική θεωρείται και η συμβολή της περιοχής του γονιδίου της ινσουλίνης, ενώ δεν έχουν επιβεβαιωθεί και άλλα γονίδια ως συμβάλλοντα στην εμφάνιση διαβήτη. Το δεύτερο σημαντικό γονίδιο για την εμφάνιση διαβήτη, με κίνδυνο 10%, έχει χαρτογραφηθεί πλησίον του γονιδίου INS (ινσουλίνης) στα βραχέα άκρα του χρωμοσώματος 11. Αναγνωρίσθηκες με ποικιλομορφία στον γονιδιακό τόπο INSVNTR, όπου στις δύο τάξεις, η μεν Τάξη Ι VNTR από τους δύο γονείς παρέχει 2 – 5πλάσια αύξηση κινδύνου, ενώ η Τάξη ΙΙ προσφέρει προστασία.

Ως ένα όργανο ειδικό σε αυτοάνοση προσβολή, όπου τα β΄ κύτταρα των νησιδίων του Langerhans καταστρέφονται μέσω ανοσιακής διαδικασίας των Τ κυττάρων, έχουν δε ενοχοποιηθεί αρκετά γονίδια. Ο χαμηλός επιπολασμός οικογενούς εμφάνισης Τύπου 1 διαβήτη (10%) συγκρινόμενος με το 90% που είναι οι μεμονωμένες περιπτώσεις και η εμφάνιση στο 30-50% και στα δύο μονοωογενή δίδυμα, οπωσδήποτε υποδεικνύει συμβολή περιβαλλοντικών στοιχείων. Είναι όμως ενδιαφέρον το ότι το παιδί διαβητικού πατέρα έχει διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσει διαβήτη από ότι όταν πάσχει η μητέρα.

Στον συνηθέστερο Τύπο 2 Διαβήτη τα πράγματα είναι περισσότερο πολύπλοκα. Έχουν περιγραφεί αρκετά γονίδια (200) που συμβάλουν και στην αντίσταση στην ινσουλίνη, αλλά και στην μειωμένη παραγωγή της ορμόνης. Όμως ο διαβήτης MODY αποτελεί σπάνια μορφή, περίπου 1% όλων των περιπτώσεων διαβήτη. Ήδη έχουν περιγραφεί περισσότεροι των έξι τύπων με σαφή επικρατούσα κληρονομικότητα και καθορισμένους τους γονιδιακούς τόπους. Μεμονωμένα γονίδια συνδεόμενα με διαβήτη έχουν περιγραφεί, όπως το PPΑRγ και στο χρωμόσωμα 1qστους ινδιάνους Pima στις ΗΠΑ. Έχουν περιγραφεί επίσης σύνδρομα με διαβήτη, όπως το Wolfram, Bardet – Biedl, IPOX, κλπ, με σαφή μονογονιδιακή κληρονομικότητα.

Η έρευνα έχει προχωρήσει σημαντικά στην αναγνώριση γονιδίων που σχετίζονται ή συμβάλλουν στην εμφάνιση διαβήτη. Αυτό ασφαλώς θα βοηθήσει να διαπιστωθούν οι μηχανισμοί για την εμφάνιση της νόσου και, τελικά, στην δυνατότητα θεραπευτικής παρέμβασης μέσω της γενετικής.

 

Dr. Μπαρτσόκας Χρήστος
Παιδίατρος
Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής

Loading

Άρθρα απο τον ίδιο συγγραφέα

diabitis.jpg Πώς κληρονομείται ο Σακχαρώδης Διαβήτης; - Ένα μεγάλο ερώτημα που τίθεται από πολλούς συνανθρώπους μας είναι το γιατί και το πώς παρουσίασα σακχαρώδη διαβήτη ή εάν κινδυνεύω και εγώ να εμφανίσω διαβήτη, όπως συνέβη σε στενό συγγενή μου. Η πιθανή κληρονομικότητα του διαβήτη απασχόλησε τους γενετιστές επί πολλές δεκαετίες, τόσο που ο James Neel τον χαρακτήρισε ‘’εφιάλτη’’ των γενετιστών. Βαθμιαία, ο […]
diabetes_kid.jpg Σακχαρώδης Διαβήτης και Σπάνια Νοσήματα - Για τα σπάνια νοσήματα και τον σακχαρώδη διαβήτη γράφει ο  Χρήστος Σπ. Μπαρτσόκας, Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής, Σύμβουλος Ανάπτυξης Παιδιατρικής Κλινικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών. Προσφάτως προσδίδεται μεγάλη έμφαση στα Σπάνια Νοσήματα σε διεθνές, μάλιστα, επίπεδο. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις περισσότερες άλλες χώρες, ένα νόσημα θεωρείται σπάνιο αν οι πάσχοντες είναι λιγότεροι των 5 ανά […]