Μετά την γέννηση του παιδιού τους, συνήθως όταν πρόκειται για το δεύτερο ή τρίτο παιδί, πολλές μαμάδες παρουσιάζουν συναισθηματικές μεταπτώσεις.
Η απόλυτη ευτυχία και χαρά για το ευχάριστο αυτό γεγονός, μετατρέπεται σε άγχος, εκνευρισμό, απελπισία, αρνητικές σκέψεις και αποστροφή.
Όλα αυτά ενδεχομένως να είναι συμπτώματα επιλόχειας κατάθλιψης.
Η επιλόχειος κατάθλιψη δεν είναι μια απλή ιδιοτροπία ή καπρίτσιο της νέας μαμάς αλλά μια ασθένεια που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής.
Εμφανίζεται περίπου σε μία στις δέκα μητέρες και εκδηλώνεται εντός ενός μηνός από τον τοκετό. Βέβαια υπάρχουν και περιπτώσεις που μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και 6 μήνες μετά.
Το ανησυχητικό είναι ότι επειδή δεν είναι «κοινωνικά αποδεκτό» μία μητέρα να μην είναι πλημμυρισμένη από ευχάριστα συναισθήματα μετά τη γέννηση του παιδιού της, πολλές μητέρες που έχουν επιλόχειο κατάθλιψη, δεν το παραδέχονται και υποφέρουν σιωπηλά μόνες τους με τραγικά αποτελέσματα καμιά φορά.
Που οφείλεται;
Τα αίτια της επιλόχειου κατάθλιψης εντοπίζονται στην αλλαγή των ορμονικών επιπέδων που συμβαίνει μετά την εγκυμοσύνη.
Πιο συγκεκριμένα, τα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης -τα οποία αυξάνονται κατά τη διάρκεια της κύησης- μειώνονται μετά τη γέννα, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η ψυχολογική διάθεση της λεχώνας, η οποία έχει ήδη εξαντληθεί από τη γέννα και την αϋπνία.
Επιπλέον το στρες που δημιουργούν οι απότομες ευθύνες αλλά και η τυχόν προδιάθεση της νέας μαμάς σε τάσεις κατάθλιψης μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά στην ψυχολογία της.
Το πιο σημαντικό είναι ότι δεν πρόκειται για μία διαταραχή που οφείλεται στο γεγονός ότι η νέα μαμά δεν είναι “καλή μητέρα”, αλλά μία ανεπιθύμητη επιπλοκή του τοκετού.
Οι μητέρες που υποφέρουν από επιλόχειο κατάθλιψη δεν προξενούν σκόπιμα κακό στα παιδιά τους ή ακόμα και στον εαυτό τους, παρότι περίπου στις περισσότερες από αυτές περνούν τέτοιες σκέψεις.
Στις περισσότερες περιπτώσεις η επιλόχειος κατάθλιψη υποχωρεί εντός ενός διαστήματος που κυμαίνεται από μερικές εβδομάδες ως 2 περίπου χρόνια.
Ωστόσο, η επιλόχειος κατάθλιψη αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά τόσο ψυχοθεραπευτικά, όσο μέσω φαρμακευτικής αγωγής και δεν υπάρχει κανένας λόγος για μία μητέρα να υποφέρει χωρίς βοήθεια.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Το μεγαλύτερο ποσοστό των λεχώνων παρουσιάζουν μετά τον τοκετό επιλόχεια μελαγχολία που προκαλεί στη μητέρα μελαγχολική διάθεση που συνοδεύεται από αναίτιο κλάμα και συναισθηματικές διακυμάνσεις.
Εκδηλώνεται άμεσα, είναι ήπιας μορφής και δεν διαρκεί πάνω από δέκα ημέρες.
Στην περίπτωση που η μελαγχολία παρατείνεται και τα συμπτώματα γίνονται εντονότερα, τότε γίνεται λόγος για επιλόχειο κατάθλιψη.
Συνήθως τα συμπτώματα της επιλόχειου κατάθλιψης είναι η «πεσμένη» διάθεση ολόκληρη την ημέρα, η αδυναμία της μητέρας να ικανοποιηθεί με οτιδήποτε, η απώλεια του ενδιαφέροντός για τον εαυτό της και το μωρό της, η συχνή τάση για κλάμα, ο εκνευρισμός, τα συναισθήματα ενοχής, απόρριψης ή ανεπάρκειας, η αδυναμία συγκέντρωσης, η μειωμένη ενεργητικότητα, οι διαταραχές στον ύπνο, η αυξημένη ή η μειωμένη όρεξη για φαγητό και η μειωμένη σεξουαλική διάθεση.
Παράλληλα παρατηρούνται διαταραχές στη σκέψη και στη συμπεριφορά της μητέρας που δεν πρέπει να αγνοούνται.
Η σκέψη της διακατέχεται από αρνητικότητα και απαισιοδοξία.
Αρχίζει να βλέπει τον εαυτό της ανάξιο και δυσκολεύεται στο να αντλήσει ευχαρίστηση από τη ζωή της και φαντάζεται το μέλλον σκοτεινό.
Όλο αυτό που βιώνει την κάνει να αποσύρεται σιγά σιγά, να αδρανεί και να παραμελεί τον εαυτό της.
Επιλόχεια ψύχωση
Εκτός από την επιλόχεια κατάθλιψη υπάρχει και η διαταραχή της επιλόχειας ψύχωσης που είναι σπάνια, εκτιμάται ότι πλήττει μόνο στο 1-2% των λεχώνων και χρήζει φαρμακευτικής αντιμετώπισης.
Η επιλόχεια ψύχωση χαρακτηρίζεται από σύγχυση, ακουστικές παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις.
Οι λεχώνες που βιώνουν επιλόχεια ψύχωση απομονώνονται, αποφεύγουν επαφές με συγγενείς και φίλους, νιώθουν αποστροφή για το μωρό τους, και γενικά είναι ιδιαίτερα διστακτικές στο να συζητήσουν τα συμπτώματα τους και να ζητήσουν βοήθεια.
Μερικές φορές η κατάσταση μπορεί να γίνει επικίνδυνη, με την μητέρα να εμφανίσει τα παρακάτω συμπτώματα.
Παραληρητικές ιδέες: Όταν η μητέρα υποστηρίζει ότι είναι ανύπαντρη ή ότι δεν έχει παιδί.
Ακουστικές ψευδαισθήσεις: “Ακούει” φωνές που την προτρέπουν να κάνει κακό στον εαυτό της ή και σε αγαπημένα της πρόσωπα.
Αυτοκτονικές τάσεις: Βιώνοντας συναισθήματα ανικανότητας, ανεπάρκειας, ανασφάλειας, φόβου ότι μπορεί να βλάψουν το μωρό τους, και τύψεων για την ύπαρξη και μόνο όλων αυτών των συναισθημάτων πολλές από αυτές τις μητέρες οδηγούνται ακόμα και σε σκέψεις θανάτου. Έχουν παρουσιαστεί ανάλογα περιστατικά, γι’ αυτό και όταν υπάρχουν οι ενδείξεις κρίνεται απαραίτητο η μεταφορά της μητέρας στο νοσοκομείο.
Ποιες γυναίκες παθαίνουν επιλόχειο κατάθλιψη;
Οι γυναίκες που είναι πιο πιθανό να παρουσιάζουν επιλόχειο κατάθλιψη είναι εκείνες που έχουν στο ενεργητικό τους:
- Προηγούμενη επιλόχειο κατάθλιψη
- Κατάθλιψη που όμως δε συνδέεται με την εγκυμοσύνη
- Υπερκόπωση και έλλειψη ύπνου
- Ορμονολογικές διαταραχές
- Κάποιο συγκλονιστικό γεγονός που προκαλεί στη μητέρα έντονη θλίψη πχ. αν μια μητέρα χάσει το πρώτο της παιδί είναι πιθανό μετά τη γέννηση του δεύτερου να «ξαναζήσει» τη γέννηση και το θάνατο του πρώτου παιδιού ή προβλήματα με τον σύζυγο πχ. έλλειψη κατανόησης και επικοινωνίας
- Σοβαρά οικογενειακά προβλήματα όπως υγεία ή ένα διαζύγιο.
- Οι ανύπαντρες μητέρες βιώνουν αφενός την εγκατάλειψη και αφετέρου ενοχές, άγχος και έντονη ανησυχία για το κοινωνικό στίγμα με αποτέλεσμα να φορτίζονται πολύ περισσότερο συναισθηματικά.
- Οι τελειομανείς γυναίκες. Οι οποίες έχουν συνηθίσει να είναι άψογες στις οικογενειακές, κοινωνικές και επαγγελματικές υποχρεώσεις τους. Κάτι που όλοι γνωρίζουμε ότι δεν είναι εφικτό μετά τη γέννα.
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Δυνατά συμπτώματα του συνδρόμου της προεμμήνου ρύσης.
- Μικρός οικογενειακός ή φιλικός κύκλος στον οποίο να μπορεί να βασιστεί και να μιλήσει.
Συμπαράσταση από τον μπαμπά
- Συντονίστε το πρόγραμμα σας με τη νέα πραγματικότητα.
- Οπλιστείτε με υπομονή και προσπαθήστε να δείξετε κατανόηση
- Δείξτε περισσότερο ενδιαφέρον για εκείνη. Με απλά πράγματα που δεν μπορείτε να φανταστείτε, μπορείτε να κάνετε την σύντροφό σας να νιώσει σημαντική, κάτι που έχουν ανάγκη οι γυναίκες σε αυτή τη φάση.
- Βοηθήστε τη μητέρα, ξεκουράστε τη με όποιο τρόπο μπορείτε.
- Συμβουλευτείτε έναν ειδικό που αφενός θα σας βοηθήσει να καταλάβετε καλύτερα την κατάσταση και αφετέρου θα σας παρέχει βοήθεια στην αντιμετώπιση της.
- Αποφύγετε συμβουλές του τύπου «δεν είσαι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία που της συμβαίνει αυτό», ή «πως τα καταφέρνουν οι άλλες γυναίκες» ή «μήπως είσαι λόγο υπερβολική;» Όχι μόνο δεν την βοηθάτε, το πιθανότερο είναι να την αγχώσετε και να την απογοητεύσετε περισσότερο.
- Δείξτε στη γυναίκα σας ότι την βλέπετε σαν σύντροφο και φίλη και όχι μόνο σαν την μητέρα του παιδιού σας.
Βοηθείστε τον εαυτό σας:
- Ενημερωθείτε σχετικά με την κατάσταση που λέγεται επιλόχειος κατάθλιψη. Αυτό θα σας βοηθήσει να αναγνωρίσετε έγκαιρα τα συμπτώματα ώστε να ενημερώσετε τον γιατρό σας .
- Δώστε χρόνο στον εαυτό σας να προσαρμοστεί και να είστε σίγουρες πως θα ξαναβρείτε τις ισορροπίες σας.
- Μην είστε αυστηρές με τον εαυτό σας. Δεν χρειάζεται όλα να είναι τέλεια.
- Αποφύγετε να πάρετε κρίσιμες αποφάσεις για σημαντικά θέματα της ζωής σας τις ημέρες γύρω από τον τοκετό και κρατηθείτε μακριά από εντάσεις του περιβάλλοντός σας.
- Προσπαθήστε να είστε κοντά με ανθρώπους που ξέρετε ότι σας αγαπούν, σας νοιάζονται και ότι θα είναι δίπλα σας ουσιαστικά όταν τους χρειαστείτε.
- Εάν το οικογενειακό σας περιβάλλον θεωρήσει ότι χρειάζεστε υποστήριξη από κάποιον ειδικό, μην το αρνηθείτε. Θα είναι για το καλό τόσο το δικός σας όσο και την οικογένειας σας.
- Μιλήστε με τον γιατρό σας και ίσως μπορέσει να σας συστήσει κάποιον ψυχολόγο ή ανάλογα εκπαιδευμένο άτομο το οποίο μέσω της εμπειρίας του θα σας βοηθήσει σίγουρα.
- Εάν ο γιατρός σας θεωρεί ότι πρέπει να ακολουθήσετε μια φαρμακευτική αγωγή, ακολουθείστε την, παραμερίζοντας τον φόβο σας για το ότι τα αντικαταθλιπτικά χάπια θα σας εθίσουν.
- Στην περίπτωση της φαρμακευτικής αγωγής, δώστε βάρος στην σωστή πληροφόρηση και διασταυρώστε εάν είναι δυνατόν γνώμες γιατρών.
- Προσπαθήστε να εξωτερικεύσετε το πρόβλημα που σας απασχολεί. Μην απογοητευτείτε όμως αν ο σύζυγος ή η φίλη σας έχουν δυσκολία να σας καταλάβουν.
- Η παρακολούθηση ομάδας υποστήριξης μητέρων μπορεί να κάνει θαύματα. Μιλώντας με άλλες γυναίκες με παρόμοιες εμπειρίες θα σας κάνει να νιώσετε λιγότερο μόνη και θα κάνει τα πράγματα πιο εύκολα.
- Προσέξτε την διατροφή σας. Η ποιοτική διατροφή έχει αποδειχτεί ότι συμβάλει σημαντικά σε μία καλύτερη διάθεση
- Η επιλόχειος κατάθλιψη είναι συχνά ένα γεγονός που δεν θα περάσει «από μόνο του»! Χρειάζεται υποστήριξη από κάποιον ειδικό, ίσως και φαρμακευτική αγωγή και υποστήριξη από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον της μητέρας.
Απο τον μαιευτήρα γυναικολόγο Ιωάννη Καλογήρου
