Με τον όρο Βλαισό Μέγα Δάκτυλο (ΒΜΔ) ή Hallux Valgus ή όπως συχνά αναφέρουν οι ασθενείς μας «κότσι» ορίζουμε την επίκτητη παραμόρφωση του άκρου πόδα (μεγάλο δάκτυλο με 1ο μετατάρσιο) που χαρακτηρίζεται από την εντυπωσιακή ερυθρότητα και τη συνοδό εξόστωση (διόγκωση) στην 1η μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση του ποδιού.
Η παραμόρφωση μπορεί να ξεκινήσει σε εφηβική ηλικία (νεανική) ή μετά την ενηλικίωση (επίκτητη) ή ως αποτέλεσμα ρευματοπάθειας (ρευματοειδής αρθρίτιδα). Κληρονομικότητα υπάρχει στο ΒΜΔ (70% οικογενειακό ιστορικό). Άλλοι αιτιακοί παράγοντες είναι τραυματισμοί – κατάγματα, υπέρχρηση (χορός, μπαλέτο), κακή επιλογή υποδημάτων. Η χρήση στενών και ψηλοτάκουνων υποδημάτων για χρόνια, οδηγεί σε υπερβολική φόρτιση το πρόσθιο τμήμα του ποδιού και αποτελεί αιτιατό παράγοντα τέτοιων παραμορφώσεων.
Καθημερινά, εξετάζω γυναίκες στην Κεντρική Κλινική Αθηνών με τέτοιες επίκτητες παραμορφώσεις στα πόδια τους. Οι γυναίκες αυτές παραπονούνται για έντονο πόνο, σε βαθμό πολλές φορές που δεν μπορούν να περπατήσουν ή να φορέσουν κλειστά παπούτσια. Άλλοτε απέχουν πλήρως από απλές καθημερινές ή αθλητικές δραστηριότητες λόγω της έντονης φλεγμονής και της μεγάλης γωνίωσης (παραμόρφωσης).
Το ΒΜΔ είναι μια παραμόρφωση τριών επιπέδων (3-D). Πιο συγκεκριμένα:
1. Γωνίωση > 15⁰ στην 1η μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση.
2. Αύξηση της γωνίας μεταξύ 1ου-2ου μεταταρσίου (>9⁰).
3. Στροφική παραμόρφωση της πρώτης φάλαγγος με απώλεια επαλληλίας της άρθρωσης (>15⁰).
Η διάγνωση αρχικά είναι κλινική. Ο Ορθοπαιδικός εξετάζοντας το πάσχον πόδι βεβαιώνει το βαθμό παραμόρφωσης, ενώ ελέγχεται η επαλληλία των αρθρώσεων, η μόνιμη δυσκαμψία, η αστάθεια της άρθρωσης ή συνοδός αρθρίτιδα. Οι συχνές φλεγμονές οδηγούν σε ερυθρό δέρμα, με πάχυνση του θυλάκου της άρθρωσης και σε εξεσημασμένη εξόστωση. Συχνά η παραμόρφωση στο μεγάλο δάκτυλο συνοδεύεται από παραμορφώσεις στα μικρότερα δάκτυλα, με συχνότερα το 2ο και 3ο (πτώση κεφαλών ΜΤΤ, σφυροδακτυλία, γαμψοδακτυλία ή τύλοι).
Μετά την κλινική εξέταση ακολουθούν ειδικές ακτινογραφίες άκρου πόδα με το σκέλος σε φόρτιση και μετρούνται οι αντίστοιχες γωνίες παραμόρφωσης. Μετρώντας τις γωνίες και με βάση την κλινική εικόνα, αποφασίζεται το είδος της θεραπείας που θα χρειαστεί η ασθενής. Η αρχή μου είναι ότι κάθε γυναίκα δικαιούται αρχικά μια προσπάθεια συντηρητικής αντιμετώπισης. Εξαίρεση αποτελεί η τεράστια παραμόρφωση με έντονη φλεγμονή που κάνει αδύνατη τη βάδιση.
ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Η συντηρητική αντιμετώπιση έχει εφαρμογή σε περιπτώσεις ήπιας παραμόρφωσης ή σε περιπτώσεις ήπιας μεταταρσαλγίας. Τότε εφαρμόζονται διάφορα ορθοτικά μέσα (πάτοι, νάρθηκες, υποδήματα) ημέρας ή νύχτας, όπου καθυστερούν την εξέλιξη της νόσου και ανακουφίζουν από τα συμπτώματα. Τα πέλματα ανύψωσης των κεφαλών των μεταταρσίων για παράδειγμα ανακουφίζουν από την μεταταρσαλγία τύπου Ι.
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Σε περίπτωση αποτυχίας της συντηρητικής αντιμετώπισης ή σε μεγάλες παραμορφώσεις με έντονες φλεγμονές, θέση έχει η χειρουργική αντιμετώπιση. Περιγράφονται πολλές επεμβάσεις και ακόμα περισσότερες τροποποιήσεις αυτών λόγω ακριβώς της ιδιαιτερότητας του άκρου πόδα, δηλαδή ότι πρέπει να είναι λειτουργικός και να δέχεται όλο το βάρος του ανθρώπινου σώματος. Η επιτυχία της επέμβασης έγκειται στη σωστή επιλογή από τον ορθοπαιδικό χειρουργό του τύπου της επέμβασης που χρειάζεται ο ασθενής. Δεν υπάρχει μία επέμβαση για όλα τα πόδια. Η επιτυχία των επεμβάσεων αυτών έγκειται στην εφαρμογή της κατάλληλης επέμβασης για το κάθε πόδι και τη συγκεκριμένη παραμόρφωση. Στην επιλογή αυτή συμμετέχει τόσο ο ασθενής με την παραμόρφωση, την ηλικία του, το αποτέλεσμα που επιθυμεί (τι θέλει να περπατά ή να χορεύει) όσο και η εμπειρία του χειρουργού ώστε να μπορεί να επιλέξει ανάμεσα στις πολλές επεμβάσεις που ξέρει να χειρίζεται, ποια είναι η πιο κατάλληλη για τον ασθενή.
Το κάθε παραμορφωμένο πόδι επομένως, χρειάζεται τη δική του επέμβαση. Δεν υπάρχει μια επέμβαση πανάκεια για κάθε βλαισό δάκτυλο.
Το μετεγχειρητικό διάστημα αποκατάστασης ποικίλει ανάλογα με τον τύπο της επέμβασης που εφαρμόζουμε και τις διορθώσεις που έχουμε εφαρμόσει. Ο Ορθοπαιδικός διορθώνει τις παραμορφωμένες γωνίες και τον άξονα του ποδιού, και περιμένει τον κατάλληλο χρόνο επούλωσης των διορθώσεων αυτών. Επίσης η ηλικία του ασθενούς είναι ένας παράγοντας που πάντα υπολογίζεται. Άλλο χρόνο θέλει να επουλωθεί μια οστεοτομία σε ένα κορίτσι 20 ετών με νεανικό «κότσι» (3 εβδομάδες) και άλλο χρόνο σε ηλικία 40-50 ετών (4-5 εβδομάδες) ή σε ηλικία 70 ετών με οστεοπόρωση (6-8 εβδομάδες). Επίσης άλλη μετεγχειρητική προστασία χρειάζεται η κάθε τύπου επέμβαση. Σε όλες τις περιπτώσεις πάντως στα δικά μας περιστατικά, η ασθενής βαδίζει 8 ώρες μετεγχειρητικά με ειδικό ή όχι υπόδημα χωρίς βακτηρίες (υποστήριξη). Στις περισσότερες περιπτώσεις η ασθενής εξέρχεται την ίδια ημέρα της επέμβασης, εκτός και αν υπάρχουν ειδικοί ιατρικοί λόγοι (όπως διαβήτης, ιστορικό θρόμβωσης).
Aπό τον Ορθοπαιδικό Χειρουργό – Αρθροσκόπο, Δρ. Δημήτριο Νικολόπουλο
