Τι κάνουμε όταν γυρίζει το… ταβάνι; Τι συμβαίνει όταν ξαφνικά νιώθουμε σαν να χάνουμε τη γη κάτω από τα πόδια μας; Γιατί μας πιάνει ναυτία στη σκέψη ότι θα ταξιδέψουμε με αυτοκίνητο; Για όλα αυτά μας δίνει απαντήσεις ο Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος Παναγιώτης Παναγιωτουνάκος.
Τι είναι ζάλη;
Η διαταραχή της ισορροπίας ή αστάθεια χωρίς την συμμετοχή αισθήματος περιστροφής και που μερικές φορές οφείλεται σε παθήσεις του έσω ωτός.
Τι είναι ίλιγγος;
Η διαταραχή της ισορροπίας συνοδευόμενη από ψευδαίσθηση κινήσεως ή περιστροφής του ατόμου σε σχέση με το περιβάλλον είτε του περιβάλλοντος σε σχέση με το άτομο και που συνήθως οφείλεται σε παθήσεις του έσω ωτός.
Τι είναι κινέτωση;
Κινέτωση είναι η εμφάνιση ναυτίας ή/και εμετού σε μερικά άτομα κατά τη διάρκεια ταξιδιού με αυτοκίνητο, αεροπλάνο ή καράβι. Αν και δεν κρύβει κάτι το ανησυχητικό, αποτελεί πολλές φορές, πραγματική ενόχληση για τα άτομα που είναι επιρρεπή σε αυτή την κατάσταση, η οποία δυνατόν να εξακολουθήσει να υφίσταται και για αρκετές ημέρες μετά το ταξίδι.
Ανατομία της ισορροπίας
Η ζάλη, ο ίλιγγος και η κινέτωση σχετίζονται με την αίσθηση της ισορροπίας καθώς και με την αίσθηση του χωροταξικού προσανατολισμού δηλ. με την αναγνώριση της θέσης που έχει το σώμα μας στο χώρο, εάν είναι ακίνητο ή εάν κινείται και προς ποία κατεύθυνση. Η αίσθηση της ισορροπίας εξαρτάται από τις φυσιολογικές ή όχι αλληλεπιδράσεις διαφόρων τμημάτων του νευρικού μας συστήματος όπως:
– Του έσω ωτός ή λαβυρίνθου, το οποίο καταγράφει την κατεύθυνση της κίνησης όπως στροφή, εμπρός-πίσω, δεξιά-αριστερά, επάνω-κάτω.
– Των οφθαλμών που καταγράφουν τη θέση του σώματος στο χώρο καθώς και την κατεύθυνση της κίνησης.
– Των υποδοχέων πίεσης του δέρματος που ευρίσκονται στα πόδια και ενημερώνουν για το ποίο μέρος του σώματος είναι προς τα κάτω και ακουμπά στο έδαφος.
– Των αισθητικών υποδοχέων στους μύες και τις αρθρώσεις, που ενημερώνουν ποία μέρη του σώματος κινούνται.
– Του εγκέφαλου και της σπονδυλικής στήλης που επεξεργάζονται τις πληροφορίες από τα υπόλοιπα τμήματα και ρυθμίζουν την μεταξύ τους συνεργασία.
Τα συμπτώματα λοιπόν της ζάλης και της κινέτωσης εμφανίζονται στις καταστάσεις εκείνες που ο εγκέφαλος λαμβάνει αντικρουόμενα μηνύματα από τα υπόλοιπα τέσσερα τμήματα όπως σε περιπτώσεις πάθησης του έσω ωτός όπου η παθολογική πλευρά δεν στέλνει τα ίδια μηνύματα όπως η υγιής. Αυτό έχει σαν αποτέ λεσμα την αποστολή αντικρουόμενων καταγραφών στον εγκέφαλο σχετικά με την αίσθηση της περιστροφής, κατάσταση η οποία γίνεται αντιληπτή από τον ασθενή σαν ίλιγγος ή ναυτία.
Παθολογικές καταστάσεις που προκαλούν ζάλη-ίλιγγο
1. Διαταραχές της κυκλοφορίας του αίματος: Αποτελούν την πιο συνηθισμένη αιτία της εμφάνισης ζάλης ή ιλίγγου και όλοι μας έχουμε την εμπειρία της πρόκλησης ιλίγγου κατά την απότομη αλλαγή από την ύπτια στην όρθια θέση. Η ελάττωση της κυκλοφορίας του αίματος στον εγκέφαλο μπορεί να προκαλέσει ζάλη σε μόνιμη βάση κυρίως στα άτομα που πάσχουν από αρτηριοσκλήρυνση, υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, υπερχοληστεριναιμία καθώς επίσης και σε άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια. Η κατάχρηση διαφόρων ουσιών όπως π.χ. νικοτίνης, καφεΐνης, άλατος είναι επίσης δυνατόν να προκαλέσει ελάττωση της κυκλοφορίας του αίματος στον εγκέφαλο καθώς και ο σπασμός που προκαλείται στα αγγεία του εγκεφάλου σε καταστάσεις συναισθηματικού stress, άγχους η έντασης. Σε περιπτώσεις που η ελάττωση της κυκλοφορίας του αίματος επηρεάσει το έσω ους, που είναι πολύ ευαίσθητο ακόμα και στις πολύ αμυδρές διαταραχές της κυκλοφορίας, τότε έχουμε την εμφάνιση ιλίγγου.
2. Κακώσεις: Κάταγμα στο κρανίο με κάκωση του έσω ωτός, προκαλεί έντονο ίλιγγο με ναυτία και απώλεια της ακοής. Η ζάλη, που παραμένει μετά την αποδρομή του ιλίγγου, διαρκεί για αρκετές εβδομάδες και αποκαθίσταται σιγά-σιγά.
3. Λοιμώξεις: Ιώσεις σαν αυτές που προκαλούν τη γρίπη, είναι δυνατόν να προσβάλλουν το έσω ους και τις συνδέσεις του με τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα έντονο ίλιγγο χωρίς όμως απώλεια της ακοής. Από την άλλη πλευρά μία μαστοειδίτις, μικροβιακή φλεγμονή που προέρχεται από μία μέση πυώδη ωτίτιδα, θα προκαλέσει πλήρη καταστροφή και των δύο λειτουργιών του ωτός δηλ. της ακοής και της ισορροπίας.
4. Αλλεργία: Μερικά άτομα που είναι αλλεργικά σε διάφορες τροφές αλλά και σε διάφορες γύρεις, είναι δυνατόν να εμφανίσουν ζάλη ή/και ίλιγγο, μόλις εκτεθούν στα αλλεργιογόνα.
5. Νευρολογικές παθήσεις: Όπως π.χ. η κατά πλάκας σκλήρυνση καθώς και διάφοροι όγκοι του εγκεφάλου.
Προληπτικά μέτρα για την αποφυγή εμφάνισης της κινέτωσης
1. Να κάθεστε πάντα σε σημείο τέτοιο που τα μάτια σας να αντιλαμβάνονται την ίδια κίνηση που αντιλαμβάνεται το σώμα και το έσω αυτί π.χ. σε μπροστινό κάθισμα αυτοκινήτου και να κοιτάτε μακριά, δίπλα στο παράθυρο και να κοιτάτε έξω, στο καράβι βγείτε στο κατάστρωμα και παρακολουθήστε τον ορίζοντα κ.ο.κ
2. Αποφύγετε το διάβασμα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και μην κάθεστε σε κάθισμα που “βλέπει” προς τα πίσω.
3. Αποφύγετε τη χρήση ισχυρών οσμών καθώς και τις πικάντικες η λιπαρές τροφές ακριβώς πριν ή και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού
4. Μην μιλάτε με άτομα που έχουν ήδη εμφανίσει κινέτωση 5. Χρησιμοποιήστε κάποιο από τα γνωστά φαρμακευτικά σκευάσματα κατά της ναυτίας π.χ. Antivom, Dramamine, Vomex κ.α. Τα σκευάσματα αυτά χορηγούνται είτε από του στόματος είτε υπό μορφή υπόθετου ενώ κάποια από αυτά (σκοπολαμίνη) σαν αυτοκόλλητα πίσω από τα αυτιά.
Να θυμάστε: Οι περισσότερες περιπτώσεις κινέτωσης και ναυτίας είναι ήπιας μορφής και παρέρχονται από μόνες τους. Σε σοβαρές περιπτώσεις όμως, ή σε περιπτώσεις που χειροτερεύουν προοδευτικά, τότε είναι απαραίτητη η συμβουλή από τον Ωτορινολαρυγγολόγο ή/και τον Νευρολόγο.
Διάγνωση της ζάλης και του ιλίγγου
Ο ιατρός θα σας ζητήσει να περιγράψετε τη ζάλη, εάν είναι πράγματι ζάλη ή αίσθημα περιστροφής, διάρκεια αλλά και συχνότητα εμφάνισης αυτού καθώς και εάν συνοδεύεται από απώλεια ακοής ναυτία ή εμετό. Ιδιαίτερη σημασία έχει ο τρόπος που εμφανίζεται η κρίση αυτή της ζάλης ή του ιλίγγου. Θα ακολουθήσει πλήρης Ωτορινολαρυγγολογική εξέταση καθώς και εξέταση των εγκεφαλικών νεύρων και της ισορροπίας. Επειδή δε σε πολλές περιπτώσεις η διαταραχή της ισορροπίας συνυπάρχει με διαταραχή της ακοής, θα πρέπει να γίνεται πλήρης ακοολογικός έλεγχος με ακοόγραμμα, τυμπανομετρία κ.λ.π. Ανάλογα με τα κλινικά ευρήματα ο ιατρός μπορεί να συστήσει τη διενέργεια αξονικής ή και μαγνητικής τομογραφίας του εγκεφάλου καθώς και την ειδική εξέταση για τη λειτουργία της ισορροπίας που λέγεται ηλεκτρονυσταγμογράφημα.
Προληπτικά μέτρα αποφυγής ιλίγγου
1. Αποφυγή γρήγορης αλλαγής θέσης όπως π.χ. από την ύπτια στην όρθια θέση ή γρήγορη στροφή από τη μια πλευρά στην άλλη.
2. Αποφυγή ακραίων θέσεων κίνησης του κεφαλιού -ιδιαίτερα κοιτώντας προς τα πάνω- αλλά και της γρήγορης κίνησης ή στροφής αυτού.
3. Αποφυγή ή ελάττωση χρήσης προϊόντων που προκαλούν διαταραχή της κυκλοφορίας του αίματος όπως π.χ. νικοτίνη, καφεΐνη, αλάτι.
4. Αποφυγή των παραγόντων ή των καταστάσεων εκείνων που προδιαθέτουν στην εμφάνιση της ζάλης και του ιλίγγου όπως π.χ. stress, άγχος αλλά και ουσίες στις οποίες είμαστε αλλεργικοί.
Πηγή: http://www.endodiagnosis.gr
