Σε κίνδυνο βρίσκεται η μελλοντική γονιμότητα των υπέρβαρων και παχύσαρκων κατά την εφηβεία αγοριών, σύμφωνα με μια νέα δημοσίευση στο European Journal of Endocrinology. Η αιτία είναι ότι τείνουν να έχουν μικρότερο όγκο όρχεων, γεγονός που  υποδεικνύει την ανάγκη διατήρησης ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους των εφήβων. Στην ίδια μελέτη βρέθηκε, επίσης, ότι η υπερινσουλιναιμία και η αντίσταση στην ινσουλίνη, που είναι επακόλουθα της παχυσαρκίας, έχουν την ίδια επίδραση – επηρεάζουν, δηλαδή, τον όγκο των όρχεων στην προ- και μετεφηβική ηλικία.

«Ένα στα επτά ζευγάρια αδυνατούν να αποκτήσουν παιδί, παρά τις συχνές σεξουαλικές επαφές επί τουλάχιστον 12 μήνες. Από όλες τις περιπτώσεις υπογόνιμων ζευγαριών η ανδρική υπογονιμότητα ευθύνεται περίπου για τις μισές. Η αιτία είναι άγνωστη στη συντριπτική πλειονότητά τους, γεγονός που αποτυπώθηκε και σε μελέτη όπου συμμετείχαν 20.000 άνδρες. Τα ευρήματά της έδειξαν ότι στο 70% των συμμετεχόντων δεν μπόρεσε να τεθεί διάγνωση.

Οι πιο συχνές αιτίες της ανδρικής υπογονιμότητας είναι τραυματισμοί των όρχεων, του προστάτη ή της ουρήθρας, στυτική δυσλειτουργία, κιρσοκήλη, λοίμωξη από σεξουαλικώς ή μη μεταδιδόμενους ιούς ή βακτήρια, γενετικές και ορμονικές διαταραχές, αυτοάνοσα νοσήματα, απόφραξη της αποχετευτικής οδού του σπέρματος και ανατομικές ανωμαλίες. Σχεδόν όλες είναι ιάσιμες», εξηγεί ο Χειρουργός Ανδρολόγος Ουρολόγος δρ Αναστάσιος Λιβάνιος.

«Τις τελευταίες 4 δεκαετίες παρατηρείται μείωση της συγκέντρωσης σπέρματος και του συνολικού αριθμού σπερματοζωαρίων. Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα έχει συντελεστεί και κάποια άλλη, σημαντική, αλλαγή: έχει αυξηθεί η παχυσαρκία, φαινόμενο που θα ενταθεί στα προσεχή χρόνια. Κατακόρυφη είναι η άνοδος και της παιδικής παχυσαρκίας. Εκτιμάται δε, ότι περίπου το 60% των σημερινών παιδιών θα είναι παχύσαρκα μέχρι την ηλικία των 35 ετών.

Γνωρίζουμε ότι η παχυσαρκία και οι συννοσηρότητες που προκαλεί αποτελούν εν γένει αιτία ολιγοσπερμίας. Για παράδειγμα, η μη αλκοολική λιπώδης ηπατική νόσος, χαρακτηριστικό του μεταβολικού συνδρόμου, σχετίζεται με μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων. Επιπλέον, η αντίσταση στην ινσουλίνη έχει σχετιστεί με μείωση των όγκου των όρχεων στα 20χρονα αγόρια κατά 20%, σε σύγκριση με τα 17χρονα», προσθέτει.

Ερευνητές, θέλοντας να μάθουν εάν η παχυσαρκία και τα νοσήματα που οφείλονται σε αυτήν σχετίζονται και με την ανάπτυξη των όρχεων στην προεφηβική (<9 ετών), περιεφηβική (9-14 ετών) και μετεφηβική (14-16 ετών) περίοδο, διεξήγαγαν μια μελέτη σε παιδιά και εφήβους ηλικίας 2 έως 18 ετών, που παραπέμφθηκαν στη Μονάδα Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας του Πανεπιστημίου της Κατάνια, στη Σικελία, για έλεγχο του σωματικού βάρους.

Συνέλεξαν δεδομένα σχετικά με τον όγκο των όρχεων, την ηλικία, τον δείκτη μάζας σώματος και την αντίσταση στην ινσουλίνη από 268 παιδιά και εφήβους. Διαπίστωσαν ότι τα αγόρια με φυσιολογικό βάρος είχαν 1,5 φορά μεγαλύτερο όγκο όρχεων, σε σύγκριση με εκείνα που ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα.

Τα παιδιά και οι έφηβοι με φυσιολογικά επίπεδα ινσουλίνης είχαν 1,5-2 φορές μεγαλύτερο όγκο όρχεων, σε σύγκριση με εκείνα με υπερινσουλιναιμία, μια κατάσταση που συχνά συνδέεται με τον διαβήτη τύπου 2.

Όπως τονίζει ο δρ Λιβάνιος, «εάν τα ευρήματα της μελέτης αυτής επιβεβαιωθούν, η πρόληψη της παχυσαρκίας κατά την παιδική και εφηβική ηλικία θα αποτελούσε μια καλή τακτική για τη μείωση των πιθανοτήτων υπογονιμότητας, δεδομένου ότι ο μικρός όγκος των όρχεων οδηγεί σε μειωμένη παραγωγή σπέρματος στην ενήλικη ζωή.

Ωστόσο, δεν είναι  το μοναδικό μέτρο που θα πρέπει να λαμβάνεται.

Υπάρχουν πολλές συνθήκες του τρόπου ζωής που αποτελούν επιβαρυντικούς παράγοντες και αυξάνουν τον κίνδυνο υπογονιμότητας. Μεταξύ αυτών είναι η παρατεταμένη έκθεση σε χημικές ουσίες, φυτοφάρμακα, ζιζανιοκτόνα και υλικά βαφής, αφού διαταράζουν τις ορμόνες και οδηγούν σε χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων, καθώς επίσης και η έκθεση σε βαρέα μέταλλα και σε ακτινοβολία.

Σύμφωνα με κάποιες έρευνες, αρνητικά επιδρά η υπερθέρμανση των όρχεων, η οποία μπορεί να προκύψει από πολλές αιτίες, όπως π.χ. από λάθος επιλογή ρούχων και εσωρούχων κατά τους μήνες με υψηλή θερμοκρασία και από παρατεταμένη χρήση φορητού υπολογιστή ψηλά στους μηρούς.

Υπάρχουν δε και ορισμένες καθημερινές συνήθειες που είναι επιβλαβείς για την παραγωγή του σπέρματος, όπως η χρήση ναρκωτικών, αναβολικών φαρμάκων, προϊόντων καπνού και αλκοόλ.

Η αποφυγή όλων αυτών και η υιοθέτηση μιας υγιεινής ζωής, με καλή διατροφή και άθληση μειώνει τις πιθανότητες υπογονιμότητας και των επιπλοκών της, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται ο καρκίνος  των όρχεων και του προστάτη».

Ο έλεγχος της γονιμότητας γίνεται με την εκτέλεση διαγνωστικών εξετάσεων, όπως σπερμοδιάγραμμα και υπερηχογράφημα, καθώς και με εξετάσεις αίματος και ούρων. Η δε θεραπεία της υπογονιμότητας εξαρτάται από την αιτία που την προκαλεί. Σε κάποιες περιπτώσεις αρκεί η αλλαγή του τρόπου ζωής, η χορήγηση φυλλικού οξέος και ψευδαργύρου ή η ορμονική θεραπεία, ενώ σε άλλες απαιτείται χειρουργική επέμβαση, π.χ. εάν η αιτία της υπογονιμότητας είναι η ύπαρξη κιρσοκήλης ή η απόφραξη του σπερματικού πόρου.

«Εάν το πρόβλημα ξεκινά από κάποια σεξουαλική διαταραχή, όπως στυτική δυσλειτουργία, υπάρχουν επίσης αποτελεσματικοί τρόποι θεραπείας. Η συγκεκριμένη αντιμετωπίζεται με μεγάλη επιτυχία με μια επαναστατική μέθοδο θεραπείας, τα κρουστικά κύματα, όταν είναι αγγειογενούς αιτιολογίας.

Για όσους έχουν ήπια υπογονιμότητα, υπάρχει η επιλογή της τεχνητής γονιμοποίησης ή άλλες τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως η μέθοδος GIFT (Gamete IntraFαllopian Transfer και η ZIFT (intrafallopian transfer of fertilized eggs), καθώς και της μικρο-γονιμοποίησης (intra-cytoplasmic sperm injection, ICSI).

Τέλος, για τους άνδρες που η υπογονιμότητα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί και επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί, μπορεί να εξεταστεί το ενδεχόμενο χρήσης σπέρματος από δότη», καταλήγει ο δρ Λιβάνιος.