Το γλαύκωμα είναι μια σχετικά συχνή πάθηση του οφθαλμού, η οποία προκαλείται κυρίως από αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση. Η υψηλή ενδοφθάλμια πίεση καταστρέφει προοδευτικά το οπτικό νεύρο.
Σε ορισμένες περιπτώσεις εκτός από την αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση, το γλαύκωμα σχετίζεται και με την κακή αιμάτωση του οπτικού νεύρου. Το γλαύκωμα, ή ορθότερα τα γλαυκώματα, διότι πρόκειται για πολλούς τύπους με διαφορετική αιτιολογία, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, οδηγούν σε τύφλωση επισημαίνει ο κ. Παντελής Α. Παπαδόπουλος, MD, PhD, FEBO, FEBOS-CR, Διευθυντής Χειρουργός Οφθαλμίατρος Α’ Οφθαλμολογικής Κλινικής και Μονάδας Προηγμένης Οφθαλμολογικής Μικροχειρουργικής Κλινικής Metropolitan Hospital.

Η συχνότητα του γλαυκώματος στο γενικό πληθυσμό, ανέρχεται στο 1-2%. Δηλαδή στη χώρα μας έχουμε τουλάχιστον 100.000 άτομα τα οποία είτε έχουν γλαύκωμα, είτε είναι υποψήφια να πάθουν γλαύκωμα. Σε άτομα δε, ηλικίας άνω των σαράντα ετών, η πάθηση αυτή είναι συχνότερη και απαντά σε ποσοστό 2-4%. Το γλαύκωμα θεωρείται μια πολύ ύπουλη ασθένεια, διότι τις περισσότερες φορές δεν δίνει κανένα προειδοποιητικό σύμπτωμα και συνήθως η διάγνωση γίνεται τυχαία κατά τη διάρκεια ενός προληπτικού οφθαλμολογικού ελέγχου, γι’ αυτό και, δυστυχώς, πολλά άτομα δεν γνωρίζουν αυτό το πρόβλημά τους, πριν επισκεφτούν τον οφθαλμίατρο. Τα άτομα που θα διαγνωστούν με γλαύκωμα ή με οφθαλμική υπερτονία θα πρέπει να γνωρίζουν ότι πρόκειται για μια χρόνια πάθηση και ότι θα πρέπει να ελέγχονται εφόρου ζωής, ακόμα και αν έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση.

Κληρονομείται το γλαύκωμα;
Οι πρώτου βαθμού συγγενείς ατόμων με γλαύκωμα έχουν εξαπλάσια πιθανότητα να παρουσιάσουν και αυτοί την ίδια πάθηση, σε σύγκριση με άλλους που δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό. Τα τελευταία χρόνια, με την αποκρυπτογράφηση του γενετικού κώδικα, έχουν ανακαλυφθεί γονίδια που σχετίζονται με ορισμένες μορφές γλαυκώματος. Ήδη υπάρχουν ειδικές γονιδιακές εξετάσεις που ανιχνεύουν αν κάποιος έχει πιθανότητα ή όχι να παρουσιάσει κάποιες από τις σπάνιες μορφές γλαυκώματος. Μελλοντικά, αισιοδοξούμε ότι θα υπάρχουν τεστ που θα καλύπτουν και τις συχνότερες μορφές γλαυκώματος. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την ευαισθητοποίηση του ατόμου με αποτέλεσμα τη συχνή παρακολούθηση και την έγκαιρη πρόληψη, πριν δηλαδή η νόσος φθάσει σε προχωρημένο στάδιο. Προς το παρόν, σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος συνιστάται να ελέγχονται μία φορά το χρόνο μετά την ηλικία των 35 ετών.

Η ενδοφθάλμια πίεση
Ο έλεγχος της ενδοφθάλμιας πίεσης αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της οφθαλμολογικής εξέτασης σε άτομα ηλικίας άνω των 35 ετών. Σε περίπτωση δε οικογενειακού ιστορικού γλαυκώματος, ο έλεγχος της πίεσης θα πρέπει να επαναλαμβάνεται μία φορά το χρόνο. Όταν υπάρχει αυξημένη πίεση, χρειάζεται συχνή μέτρηση (ανά 1, 2 ή 3 μήνες) και έλεγχος των οπτικών πεδίων και της κεφαλής του οπτικού νεύρου με laser τομογραφία ανά 6, 9 ή 12 μήνες, σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντος οφθαλμίατρου. Με την εξέταση των οπτικών πεδίων, ελέγχεται η ευαισθησία των οπτικών ινών στην αντίληψη του φωτός. Με την τομογραφία της κεφαλής του οπτικού νεύρου (OCT ή HRT ) ελέγχεται το πάχος των νευρικών ινών. Και οι δύο εξετάσεις είναι αναίμακτες και ανώδυνες.

Μορφές γλαυκώματος
Η συχνότερη μορφή γλαυκώματος, είναι το γλαύκωμα ανοικτής γωνίας. Το γλαύκωμα ανοικτής γωνίας προκαλείται όταν, για άγνωστη μέχρι στιγμής αιτία, δεν λειτουργεί καλά ο διηθητικός ηθμός, μέσω του οποίου το εσωτερικό διαφανές υγρό (υδατοειδές υγρό) του οφθαλμού φιλτράρεται προς την κυκλοφορία του αίματος. Το αυξημένο υδατοειδές υγρό ασκεί πίεση στα εσωτερικά τοιχώματα του βολβού και στο οπτικό νεύρο, το οποίο αποτελείται από ευαίσθητες και λεπτές νευρικές ίνες. Η συνεχής σύνθλιψη αυτών των νευρικών κυττάρων, οδηγεί σε προοδευτική και μη αναστρέψιμη καταστροφή τους. Στην περίπτωση του γλαυκώματος στενής ή κλειστής γωνίας, το οποίο είναι σχετικά σπάνιο, ο διηθητικός ηθμός μπλοκάρεται από την ίριδα λόγω στενής γωνίας του προσθίου θαλάμου. Η γωνία αυτή σχηματίζεται μεταξύ κερατοειδούς και ίριδας, και είναι αρκετές φορές στενή στα υπερμετρωπικά μάτια, ιδίως όταν υπάρχει καταρράκτης σε εξέλιξη. Το γλαύκωμα στενής ή κλειστής γωνίας μπορεί να προκαλέσει πολύ μεγάλη άνοδο της πίεσης και αντιμετωπίζεται ως επείγον περιστατικό σε νοσοκομείο. Συνοδεύεται από έντονο πόνο στο μάτι και στο κεφάλι, από μείωση οράσεως και από τάση για εμετό. Αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα μέσα στα πρώτα εικοσιτετράωρα μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη απώλεια οράσεως. Σε μια άλλη μορφή γλαυκώματος, στο γλαύκωμα φυσιολογικής πίεσης, παρά το γεγονός ότι η ενδοφθάλμια πίεση παραμένει σε φυσιολογικά επίπεδα έχουμε προοδευτική επιδείνωση της κατάστασης του οπτικού νεύρου. Αυτός ο τύπος γλαυκώματος σχετίζεται με την κακή αιμάτωση του οπτικού νεύρου. Αρκετά συχνά, οι ασθενείς με γλαύκωμα φυσιολογικής πίεσης έχουν πολύ χαμηλή διαστολική αρτηριακή πίεση. Σε αυτούς τους ασθενείς η διάγνωση επιβεβαιώνεται με την καταγραφή αρτηριακής πιέσεως 24ώρου με τη χρήση Holter και με την εξέταση AngioOCT.

Η αντιμετώπιση του γλαυκώματος
Το γλαύκωμα αντιμετωπίζεται με αντιγλαυκωματικά κολλύρια, με laser και με χειρουργικές επεμβάσεις. Τα τελευταία είκοσι χρόνια υπήρξε τεράστια πρόοδος στην αντιμετώπιση του γλαυκώματος με την εισαγωγή νέων φαρμάκων, τα οποία βοηθούν στην καλύτερη ρύθμιση της ενδοφθάλμιας πίεσης, με αποτέλεσμα να μειωθεί κατά πολύ ο αριθμός ασθενών που χρειάζονται επέμβαση. To laser αποτελεί μια εναλλακτική λύση σε περιπτώσεις αρχόμενων γλαυκωμάτων ανοικτής γωνίας ή οφθαλμικής υπερτονίας, και ειδικά σε περιπτώσεις που υπάρχει δυσκολία συμμόρφωσης στη φαρμακευτική αγωγή. Είναι μια προσωρινή αντιμετώπιση ήπιων σχετικά περιστατικών με ή χωρίς ταυτόχρονη χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων. Η συμβολή του Yag-Laser στην πρόληψη και αντιμετώπιση του χρόνιου ή και του οξέος γλαυκώματος στενής γωνίας είναι πολύ μεγάλη. Με αυτό το laser o χειρουργός ανοίγει μια μικρή οπή στην ίριδα για να μειώσει την πίεση του ματιού και να απελευθερώσει τη γωνία του προσθίου θαλάμου. Τις περισσότερες φορές το πρόβλημα της στενής γωνίας διορθώνεται με την αφαίρεση του κρυσταλλοειδούς φακού ή με απλή εγχείρηση καταρράκτη.

Η χειρουργική του γλαυκώματος
Σε περίπτωση που η πίεση δεν μπορεί να ρυθμιστεί με φάρμακα ή με laser και υπάρχει προοδευτική καταστροφή του οπτικού νεύρου, όπως επιβεβαιώνεται από την επιδείνωση των οπτικών πεδίων και τη λέπτυνση του οπτικού νεύρου στις εξετάσεις (Οπτικά Πεδία, HRT ή OCT), θα πρέπει ο ασθενής να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση. Η συνήθης επέμβαση γλαυκώματος, η τραμπεκουλεκτομή, αποσκοπεί στη ρύθμιση της πιέσεως με τη διάνοιξη νέων οδών παροχέτευσης του υδατοειδούς υγρού. Οι επεμβάσεις αυτές μπορούν να συνδυαστούν με την αφαίρεση του καταρράκτη, αν ο ασθενής έχει και καταρράκτη. Στις σύγχρονες επεμβάσεις γλαυκώματος συγκαταλέγονται και οι ενθέσεις βαλβίδων και άλλων μικροσυσκευών, με τις οποίες ρυθμίζεται η πίεση στην πλειοψηφία των περιπτώσεων. Η τάση στη σύγχρονη χειρουργική του γλαυκώματος για τις πιο ήπιες περιπτώσεις είναι οι ελάχιστα επεμβατικές μέθοδοι (MIGS —Minimally Invasive Glaucoma Surgery). Σε πολύ βαριές περιπτώσεις, η ενδοκυκλοφωτοπηξία με Diode Laser εφαρμόζεται με επιτυχία για τη ρύθμιση της πιέσεως σε επιλεγμένα δύσκολα γλαυκώματα τελικού σταδίου.
Το γλαύκωμα είναι μια πάθηση ή οποία προλαμβάνεται και αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά αν διαγνωστεί έγκαιρα. Συνεπώς, είναι αναγκαίος ο τακτικός προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος για την ύπουλη αυτή πάθηση των ματιών, η οποία δυστυχώς τις περισσότερες φορές δεν δίνει κανένα προειδοποιητικό σύμπτωμα.