Οι περισσότεροι μεσήλικες κάποια στιγμή της 5ης δεκαετίας της ζωής τους θα ανακαλύψουν ότι η όρασή τους σε μια απόσταση 30-40 εκατοστά, σε μια κοντινή δηλαδή απόσταση, εξασθενεί. Αυτό είναι το πρώτο σύμπτωμα της πρεσβυωπίας.
Η πρεσβυωπία παρουσιάζεται συνήθως στην ηλικία των 44-45 ετών και είναι η αδυναμία του οφθαλμού να μπορεί να εστιάσει σε κοντινή απόσταση, π.χ. στην απόσταση διαβάσματος.

Σε άτομα με υπερμετρωπία, η πρεσβυωπία θα εμφανιστεί σε μικρότερη ηλικία. Τα άτομα με μυωπία μπορεί να μη χρειαστούν ποτέ γυαλιά πρεσβυωπίας, επειδή λόγω της μυωπίας τους εστιάζουν καλά σε κοντινές αποστάσεις εξηγεί ο Παντελής Α. Παπαδόπουλος, MD, PhD, FEBO, FEBOS-CR Διευθυντής Χειρουργός Οφθαλμίατρος Α΄ Οφθαλμολογικής Κλινικής και Μονάδας Προηγμένης Οφθαλμολογικής Μικροχειρουργικής Κλινικής Metropolitan Hospital.

Μπορεί η πρεσβυωπία να διορθωθεί χειρουργικά;

Η Διαθλαστική Χειρουργική είναι η υποειδικότητα της Οφθαλμολογίας που έχει ως αντικείμενο τη διόρθωση των διαθλαστικών ανωμαλιών, με σκοπό την ανεξαρτητοποίηση του ατόμου από τα γυαλιά ή τους φακούς επαφής. Η πρεσβυωπία ήταν μέχρι και πριν από μερικά χρόνια το τελευταίο απόρθητο κάστρο για τη Διαθλαστική Χειρουργική. Οι αυξημένες απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής, η πολύωρη χρήση υπολογιστών, κινητών ή tablets, καθώς και οι ιδιαιτερότητες ορισμένων επαγγελμάτων, ώθησαν τους επιστήμονες σε αναζήτηση μεθόδων που θα μπορούσαν να απαλλάξουν το άτομο από την εξάρτηση των γυαλιών για κοντινή όραση ή των φακών επαφής. Εδώ και περισσότερο από μία δεκαετία, ο εξειδικευμένος χειρουργός οφθαλμίατρος είναι σε θέση να δώσει αξιόπιστες και ασφαλείς λύσεις στο πρόβλημα της πρεσβυωπίας, το οποίο ταλαιπωρεί την πλειοψηφία των ανθρώπων που έχουν φτάσει στη μέση ηλικία. Η πρεσβυωπία που, όπως πιστεύεται, οφείλεται στη σκλήρυνση του κρυσταλλοειδούς φακού αντιμετωπίζεται πλέον και με γυαλιά κοντινής οράσεως (μονοεστιακά ή πολυεστιακά) και με πολυεστιακούς φακούς επαφής αλλά και με πολυεστιακούς ενδοφακούς και, πιο πρόσφατα, με κάποια ενδοκερατικά ενθέματα που τοποθετούνται στον ένα οφθαλμό.
Έτσι, η θεραπευτική φαρέτρα για τη διόρθωση της πρεσβυωπίας περιλαμβάνει πλέον επέμβαση στον κερατοειδή χιτώνα ή στον κρυσταλλοειδή φακό:

– Στον κερατοειδή χιτώνα πραγματοποιείται:
α) σμιλεύοντας στην επιφάνειά του ένα πολυεστιακό προφίλ με Excimer ή Femtolaser,
β) δημιουργώντας μυωπία στον ένα οφθαλμό (μέθοδος Μonovision),
γ) τοποθετώντας έναν μικρό ένθετο φακό στο εσωτερικό του κερατοειδούς.

– Στον κρυσταλλοειδή φακό πραγματοποιείται με αντικατάστασή του:
α) με πολυεστιακούς ενδοφακούς
β) μονοεστιακούς ενδοφακούς με τη μέθοδο Μonovision.

Ποια μέθοδος είναι καλύτερη;
Η κάθε επέμβαση για διόρθωση της πρεσβυωπίας είναι μια εξατομικευμένη διαθλαστική μικροχειρουργική περίπτωση. Τα βασικά κριτήρια για την επιλογή της καταλληλότερης -και συνεπώς καλύτερης- μεθόδου είναι: α) ο τύπος της διαθλαστικής ανωμαλίας, β) η ηλικία του ατόμου, γ) οι δραστηριότητες του ατόμου, δ) οι ανάγκες του ατόμου.
Κάποιες παθολογικές καταστάσεις του οφθαλμού, όπως π.χ. ο χαμηλός αριθμός ενδοθηλιακών κυττάρων στον κερατοειδή, μπορούν να επηρεάσουν την επιλογή της μεθόδου ή ακόμα και να μην επιτρέψουν την επέμβαση. Σε γενικές γραμμές, σε σχετικά νέα άτομα με αρχόμενη πρεσβυωπία, συνιστάται η εφαρμογή Monovision με Excimer και Femtolαser ή σπανιότερα η τοποθέτηση ενδοκερατικού ενθέματος. Σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και ιδίως σε υπερμέτρωπες πρεσβύωπες, η μέθοδος εκλογής είναι η ένθεση πολυεστιακών ή μονοεστιακών ενδοφακών μεγάλου εύρους εστίασης με τη μέθοδο Monovision.

Τι είναι η μέθοδος Monovision (Μονοόραση);
Με τη μέθοδο Monovision, o κάθε οφθαλμός ρυθμίζεται έτσι, ώστε να μπορεί να εστιάζει σε διαφορετική απόσταση. Με τον τρόπο αυτό, το ένα μάτι βλέπει καθαρά μακριά, ενώ το άλλο κοντά. Συνήθως το «κυρίαρχο» μάτι ρυθμίζεται για τη μακρινή απόσταση, ενώ το άλλο γίνεται μυωπικό (1-2 διοπτρίες). Στους περισσότερους ανθρώπους, αυτό δεν δημιουργεί ενοχλήσεις ή ζαλάδα. Επιπρόσθετα, όσοι ενδιαφέρονται, μπορούν να δοκιμάσουν αυτό τον τρόπο όρασης με φακούς επαφής πριν κάνουν την επέμβαση. Το Μonovision είναι μια πολύ καλή λύση για άτομα στα οποία δεν ενδείκνυται η εμφύτευση πολυεστιακών ενδοφακών.

Η επέμβαση στον κερατοειδή χιτώνα
Ο κερατοειδής είναι ο διαφανής πρόσθιος χιτώνας του οφθαλμού. Ο συχνότερος τρόπος επέμβασης πρεσβυωπίας στον κερατοειδή είναι η λέπτυνση της περιφέρειας του ενός ματιού με Excimer Laser, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μυωπία, η οποία θα βοηθά στο διάβασμα χωρίς γυαλιά οράσεως. Πρόκειται για τη μέθοδο Monovision που αναφέρθηκε παραπάνω. Ο δεύτερος τρόπος διόρθωσης είναι η χάραξη ενός πολυεστιακού προφίλ στην επιφάνεια του κερατοειδούς με Excimer Laser. Οι επεμβάσεις αυτές διαρκούν μερικά λεπτά της ώρας και είναι αναίμακτες και ανώδυνες.
Τα ενδοκερατικά ενθέματα είναι πολύ λεπτοί, μικροί φακοί ή διαφράγματα, τα οποία τοποθετούνται μέσα στον κερατοειδή χιτώνα για τη διόρθωση της πρεσβυωπίας. Χρησιμοποιούνται όμως σε σπάνιες περιπτώσεις. Οι ενδιαφερόμενοι όμως πρέπει να γνωρίζουν ότι οι αλλαγές στο οπτικό σύστημα μετά την ηλικία των 40-45 ετών, εντοπίζονται στον κρυσταλλοειδή φακό του ματιού. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, οποιαδήποτε διόρθωση που γίνεται με laser ή ενθέματα στον κερατοειδή, έχει προσωρινό χαρακτήρα.

Η επέμβαση στον κρυσταλλοειδή φακό
Σε άτομα άνω των 50-55 ετών με πρεσβυωπία, τις περισσότερες φορές η μέθοδος εκλογής είναι η αντικατάσταση του κρυσταλλοειδούς φακού με πολυεστιακό ή μονοεστιακό ενδοφακό οπισθίου θαλάμου. Επειδή η αντικατάσταση του κρυσταλλοειδούς φακού είναι παρόμοια με μια εγχείρηση καταρράκτη, στα μάτια αυτά δεν θα χρειαστεί μελλοντικά να γίνει άλλη επέμβαση για καταρράκτη. Αν προϋπάρχει και αστιγματισμός, διορθώνεται με αστιγματικούς ενδοφακούς ή με τομές laser στον κερατοειδή. Η επέμβαση στον κρυσταλλοειδή φακό πραγματοποιείται με την χρήση του Femtosecond Laser και υπερήχων και γίνεται μέσα από μία πολύ μικρή τομή 2 χιλιοστών περίπου. Η μικροσκοπική τομή παρέχει μεγάλη ασφάλεια κατά την επέμβαση. Ο κρυσταλλοειδής φακός αντικαθίσταται από έναν τεχνητό, συνήθως πολυεστιακό ενδοφακό, ο οποίος παρέχει καλή μακρινή, μεσαία και κοντινή όραση χωρίς τη βοήθεια γυαλιών τις περισσότερες ώρες της ημέρας.
Ο ενδοφακός είναι ένας μικροσκοπικός τεχνητός φακός, ο οποίος τοποθετείται στο μάτι μετά από την αφαίρεση του φυσικού κρυσταλλοειδούς φακού. Οι ενδοφακοί διακρίνονται σε μονοεστιακούς και πολυεστιακούς, σε απλούς και αστιγματικούς (τορικούς) ή σε συνδυασμό των παραπάνω, ως προς την οπτική λειτουργία τους. Οι μονοεστιακοί ενδοφακοί εστιάζουν μόνο σε μία από τις τρεις αποστάσεις (μακρινή, μεσαία η κοντινή). Προσφέρουν, δηλαδή όραση χωρίς γυαλιά είτε μακριά (οδήγηση, τηλεόραση, κ.λπ.), είτε στη μεσαία απόσταση, (υπολογιστής, χειρωνακτικές εργασίες κ.λπ.), είτε στην κοντινή (διάβασμα). Το άτομο θα πρέπει να χρησιμοποιήσει γυαλιά για να δει στις άλλες δύο αποστάσεις, εκτός αν τοποθετηθεί ενδοφακός για διαφορετική απόσταση στο κάθε μάτι (μέθοδος Monovision). Αν χρησιμοποιηθεί πολυεστιακός ενδοφακός, τότε στις περισσότερες περιπτώσεις δεν θα χρειαστούν καθόλου τα γυαλιά. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η καλή γενική κατάσταση του ματιού και η ταυτόχρονη διόρθωση του αστιγματισμού, αν υπάρχει, με αστιγματικούς πολυεστιακούς ενδοφακούς ή με αστιγματικές τομές με laser. Ορισμένες φορές, μετά από ένθεση πολυεστιακών ενδοφακών μπορεί κανείς να βλέπει κύκλους γύρω από σημειακές φωτεινές πηγές (πχ. προβολείς αυτοκινήτων) σε πολύ σκοτεινούς χώρους.

Αν θελήσω να χειρουργηθώ ποια είναι τα βήματα;
Το πρώτο βήμα στην προετοιμασία για μια διαθλαστική επέμβαση διόρθωσης της πρεσβυωπίας είναι ο προεγχειρητικός έλεγχος, κατά τον οποίο ο εξειδικευμένος χειρουργός οφθαλμίατρος που ασχολείται με τη διαθλαστική χειρουργική, μελετά τους οφθαλμούς που θα χειρουργήσει και συζητά με το ενδιαφερόμενο άτομο για την καταλληλότερη μέθοδο, αυτήν που ενδείκνυται στην περίπτωσή του, καθώς και για να απoκλείσει άλλες παθήσεις του ματιού που μπορεί να συνυπάρχουν.
Σήμερα, υπάρχει κάποια λύση για την πλειοψηφία των οφθαλμών με πρεσβυωπία. Σε λίγες μόνο περιπτώσεις, στις οποίες οι προϋπάρχουσες παθήσεις του ματιού δεν επιτρέπουν τη διενέργεια οποιασδήποτε επέμβασης, ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να συνεχίσει με τα γυαλιά του. Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβει κανείς ποιες είναι οι δυνατότητες της επέμβασης πρεσβυωπίας και ποιες προσδοκίες μπορεί να έχει από αυτήν, έτσι ώστε να μην υπάρξει δυσαρέσκεια και απογοήτευση από το αποτέλεσμα. Ο τρόπος με τον οποίο βλέπει κανείς μετά την επέμβαση είναι νέος, οπότε απαιτούνται μια ελάχιστη νευροπροσαρμογή από την πλευρά του εγκεφάλου και μικροσυμβιβασμοί στην ποιότητα της όρασης από την πλευρά του ατόμου. Όλες αυτές οι λεπτομέρειες διευκρινίζονται από τον χειρουργό οφθαλμίατρο κατά τη διάρκεια του προεγχειρητικού ελέγχου.