Αν ο δερματολόγος σας είπε ότι έχετε μία ακτινική υπερκεράτωση στο δέρμα, αυτό σημαίνει ένα πράγμα: ότι το δέρμα σας έχει υποστεί σοβαρές βλάβες από την υπερβολική έκθεση στον ήλιο, στο σολάριουμ ή και τα δύο. Όποια κι αν είναι η αιτία, πρέπει πια να προστατευθείτε από την υπεριώδη ακτινοβολία, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό.
«Η ακτινική υπερκεράτωση είναι κατά βάση μια προκαρκινική αλλοίωση στο δέρμα», λέει ο Δρ. Μάρκος Μιχελάκης, Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος (Αισθητική Δερματολογία-Δερματοχειρουργική). «Αναπτύσσεται συχνότερα σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, που έχουν συσσωρεύσει αθροιστικές βλάβες από την συχνή έκθεση στον ήλιο. Οι πιο συνηθισμένες θέσεις εμφάνισής της είναι τα σημεία του δέρματος που εκτίθενται επανειλημμένα στην υπεριώδη ακτινοβολία, όπως στο πρόσωπο, στα άτριχα σημεία του δέρματος του κρανίου, στα αυτιά, στη ραχιαία επιφάνεια των χεριών, στον λαιμό, στον αυχένα κ.λπ.»
Η ακτινική υπερκεράτωση μπορεί να έχει το ίδιο χρώμα με το δέρμα ή να είναι πιο σκουρόχρωμη, ροζ ή κόκκινη. Είναι σκληρή στην αφή, συχνά μοιάζει με εξόγκωμα και έχει τραχιά υφή (σαν κρούστα) ή φολιδωτή (σαν να έχει λέπια). Μερικές φορές, όμως, είναι επίπεδη και με πιο σκούρο χρώμα. Σε μερικούς ασθενείς, εξάλλου, αναπτύσσεται πολύ γρήγορα και αποκτά μυτερό σχήμα (σαν κέρατο ζώου). Οι υπερκερατώσεις με σχήμα κεράτου είναι πιθανότερο να εξελιχθούν σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, σύμφωνα με την AAD.
Σε πολλούς ασθενείς η υπερκεράτωση αναπτύσσεται σε σημεία του δέρματος που αποκτούν πρώτα μια υφή σαν γυαλόχαρτο. Επιπλέον, μπορεί να προκαλεί κνησμό (φαγούρα) ή αίσθημα καύσου (κάψιμο). Υπάρχει επίσης περίπτωση να νιώθει ο ασθενής εξογκώματα σαν άμμο στο δέρμα του, αλλά να μην τα βλέπει.
Η ακτινική υπερκεράτωση μπορεί να αναπτυχθεί και στα χείλη, ως λευκωπή βλάβη. Σε τέτοια περίπτωση αποκαλείται ακτινική χειλίτιδα. Αν τα χείλη σας γίνουν σκληρά και φολιδωτά σε κάποιο σημείο, αν σκάνε συνεχώς ή τα νιώθετε μονίμως ξερά, συμβουλευθείτε έναν δερματολόγο, συνιστά ο κ. Μιχελάκης.
Η ακτινική υπερκεράτωση μπορεί να παραμείνει για μήνες στο δέρμα και ύστερα να ξεφλουδίσει και να εξαφανιστεί. Το δέρμα ξαφνικά θα είναι απαλό, αλλά αυτό συνήθως διαρκεί λίγο διότι η βλάβη επανεμφανίζεται έπειτα από λίγες ημέρες ή εβδομάδες, ιδίως εάν το άτομο εξακολουθήσει να εκτίθεται στον ήλιο.
Ακόμα, όμως, και αν δεν κάνει εμφανή την επανεμφάνιση της, είναι σημαντικό να συμβουλευθείτε έναν δερματολόγο. Και αυτό διότι «οι βλάβες αυτές αναπτύσσονται μόνο όταν το δέρμα έχει υποστεί σοβαρή βλάβη από την υπεριώδη ακτινοβολία, επομένως οι ασθενείς συνήθως βγάζουν και άλλες», εξηγεί ο κ. Μιχελάκης.
Το πιο σοβαρό, όμως, είναι ότι η ακτινική υπερκεράτωση δεν είναι αθώα κατάσταση. Μελέτες έχουν δείξει ότι το περίπου 10% των περιπτώσεων εξελίσσονται σε δερματικό καρκίνο, ειδικότερα σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Μάλιστα η εξέλιξη αυτή μπορεί να γίνει σχετικά γρήγορα, ακόμα και μέσα σε μία διετία, σύμφωνα με τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα.
Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα του δέρματος είναι πολύ συχνότερο από το ευρύτερα γνωστό μελάνωμα του δέρματος. Ωστόσο, δεν είναι τόσο επιθετικό και γι’ αυτό η έμφαση των ενημερωτικών εκστρατειών είναι το μελάνωμα και όχι οι άλλοι δερματικοί καρκίνοι. Μολονότι, όμως, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα είναι λιγότερο επιθετικό από το μελάνωμα, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν προκαλεί μεταστάσεις. Αντιθέτως, σε ποσοστό 5-10% των περιπτώσεων κάνει μεταστάσεις και μπορεί να απειλήσει τη ζωή.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Δερματολογική Ακαδημία (AAD), η εξέλιξη της ακτινικής υπερκεράτωσης σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα δέρματος οφείλεται στην χρόνια έκθεση στον ήλιο, ιδιαίτερα στην υπεριώδη ακτινοβολία Β (UVB).
«Αν η βλάβη του δέρματος από τον ήλιο φθάνει βαθιά στο εσωτερικό του, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να αναπτυχθεί ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα και, όπως ισχύει για όλους τους καρκίνους, έτσι και σε αυτή την περίπτωση όσο νωρίτερα γίνει η διάγνωση, τόσο το καλύτερο. Συνεπώς η ιατρική συμβουλή μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια», τονίζει ο κ. Μιχελάκης.
Ευτυχώς, με την κατάλληλη αντιμετώπιση και τη λήψη ορισμένων βασικών μέτρων, οι ακτινικές υπερκερατώσεις συνήθως εμποδίζονται να εξελιχθούν σε καρκίνο. Η θεραπεία μπορεί να αποτελείται από συνδυασμό τεχνικών, άλλες από τις οποίες γίνονται στο ιατρείο (π.χ. κρυοθεραπεία, φωτοδυναμική θεραπεία κ.λπ.) και άλλες από τον ίδιο τον ασθενή, με τη χρήση ειδικών αλοιφών, πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντα ιατρού.
«Με την συνδυασμένη προσέγγιση μπορεί να αντιμετωπιστούν τόσο οι εμφανείς όσο και οι “κρυμμένες” υπερκερατώσεις, με αποτέλεσμα να μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος να εξελιχθούν σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα», εξηγεί ο ειδικός.
Στη διάρκεια αλλά και μετά τη θεραπεία, είναι απολύτως απαραίτητο να προστατεύσετε το δέρμα σας από τις περαιτέρω βλάβες από τον ήλιο. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι δεν θα βγαίνετε από το σπίτι σας εάν δεν αλείψετε το δέρμα σας μισή ώρα νωρίτερα με αντηλιακό που θα έχει υψηλό δείκτη προστασίας (ιδανικά SPF 50). Στο εμπόριο διατίθενται επίσης εξειδικευμένα αντηλιακά για άτομα που έχουν προδιάθεση ή πάσχουν από ακτινικές κερατώσεις.
Το αντηλιακό πρέπει απαραιτήτως να το χρησιμοποιείτε καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου (και τον χειμώνα, όταν βρέχει και όταν πηγαίνετε στα χιόνια). Απαραίτητο είναι ακόμα να επαναλαμβάνετε την επάλειψη κάθε 2 ώρες, χειμώνα-καλοκαίρι.
Επιπλέον, πρέπει να αποφεύγετε εφεξής την παραμονή σε υπαίθριους χώρους το μεσημέρι, καθώς και να φοράτε καπέλο με φαρδύ γείσο και μεγάλα γυαλιά ηλίου.
Άλλα μέτρα που πρέπει να λάβετε είναι να μην κάνετε σολάριουμ, καθώς και να πηγαίνετε στον δερματολόγο ιατρό για επανέλεγχο όσο συχνά σας έχει συστήσει.
«Οι ακτινικές υπερκερατώσεις μοιάζουν αθώες, αλλά πολλές φορές τα φαινόμενα απατούν», τονίζει ο κ. Μιχελάκης. «Επομένως δεν πρέπει να τις αμελεί κανείς, αλλά να φροντίζει να τις ελέγχει ο δερματολόγος αμέσως μόλις τις παρατηρήσει».
