Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο συχνότερος καρκίνος στους άνδρες, αφού περισσότεροι από ένας στους επτά τον εκδηλώνουν κάποια στιγμή στη ζωή τους.
Παρότι έχει πολύ υψηλά ιάσεως (φθάνουν το 95% όταν ανιχνεύεται σε πρώιμο στάδιο), οι περισσότεροι άνδρες αναρωτιούνται αν και πως μπορούν να προστατευθούν.
«Η ιατρική έρευνα έχει καταδείξει ορισμένους παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν τις πιθανότητες εκδηλώσεως της νόσου», λέει ο πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας Δρ. Ηρακλής Πούλιας, τ. διευθυντής στην Ουρολογική Κλινική του Κοργιαλένειου Μπενάκειου Νοσοκομείου ΕΕΣ. «Οι παράγοντες αυτοί δεν είναι η αιτία του προστατικού καρκίνου, ούτε σημαίνει πως όποιος άνδρας τους έχει σίγουρα θα πάθει καρκίνο. Ωστόσο ο κίνδυνος είναι αυξημένος και η γνώση γι’ αυτούς επιτρέπει στους άνδρες να συζητήσουν με τον ουρολόγο ιατρό για τα μέτρα προφύλαξης που ενδεχομένως μπορούν να λάβουν».
Να λοιπόν ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του προστάτη και τι μπορούν να κάνουν οι άνδρες γι’ αυτούς.
1. Ηλικία. Είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου, δεδομένου πως όσο μεγαλύτερος είναι ο άνδρας, τόσο πιθανότερο είναι να τον εκδηλώσει. Όντως, περισσότερο από το 80% των κρουσμάτων εκδηλώνονται σε άνδρες ηλικίας 65 ετών και άνω. Ωστόσο ο καρκίνος έχει αρχίσει 10-15 χρόνια νωρίτερα, γι’ αυτό κάθε άνδρας πρέπει μετά τα 50 του να ελέγχεται προληπτικά μία φορά τον χρόνο με δακτυλική εξέταση και μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA).
2. Φυλή/εθνικότητα. Οι άνδρες της μαύρης φυλής διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο απ’ ό,τι οι άνδρες της λευκής φυλής. Ο καρκίνος του προστάτη είναι επίσης συχνότερος στη Βόρειο Αμερική και στη Βόρειο Ευρώπη, καθώς και στους άνδρες ασιατικής καταγωγής που ζουν σε βιομηχανοποιημένες χώρες (π.χ. ευρωπαϊκές και αμερικανικές χώρες), ιδίως όταν τρέφονται ανθυγιεινά και κάνουν καθιστική ζωή.
3. Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη. Στο περίπου 20% των κρουσμάτων καρκίνου του προστάτη υπάρχει κληρονομική προδιάθεση. Αυτές οι περιπτώσεις πιστεύεται ότι είναι συνδυασμός γενετικών παραγόντων με το κοινό περιβάλλον διαβίωσης ή τον κοινό τρόπο ζωής.
Υπάρχει όμως και ένα 5% των περιπτώσεων όπου ο καρκίνος του προστάτη αναπτύσσεται επειδή ο άνδρας έχει κληρονομήσει ένα ελαττωματικό γονίδιο από κάποιο συγγενή του. Υπόνοιες για κληρονομικό καρκίνο του προστάτη εγείρονται όταν το οικογενειακό ιστορικό ενός άνδρα συμπεριλαμβάνει κάποιο από τα ακόλουθα:
* Τρεις ή περισσότερους συγγενείς πρώτου βαθμού (πατέρα, αδελφό, γιο) ηλικίας άνω των 60 ετών με καρκίνο του προστάτη
* Καρκίνο του προστάτη σε τρεις γενιές από την ίδια πλευρά της οικογένειας
* Δύο ή περισσότερους στενούς συγγενείς (πατέρα, αδελφό, γιο, παππού, θείο, ανιψιό) από την ίδια πλευρά της οικογένειας, οι οποίοι εκδήλωσαν καρκίνο του προστάτη πριν από τα 55 τους χρόνια.
Εάν ένας άνδρας έχει έναν συγγενή πρώτου βαθμού (πατέρα, αδελφό, γιο) με καρκίνο του προστάτη, έχει διπλάσιες έως τριπλάσιες πιθανότητες να εκδηλώσει τη νόσο απ’ ό,τι είναι ο μέσος κίνδυνος για κάθε άνδρα. Με κάθε επόμενο νοσούντα συγγενή, ο κίνδυνός του αυξάνεται περαιτέρω.
4. Σύνδρομο κληρονομικού καρκίνου μαστού, ωοθηκών (HBOC). Το σύνδρομο αυτό σχετίζεται με τις μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA1 και BRCA2 που είναι περισσότερο γνωστά ως γονίδια που προκαλούν κληρονομικό καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών. Ωστόσο τα μεταλλαγμένα γονίδια μπορεί να τα κληρονομήσουν και άνδρες, οι οποίοι σε τέτοια περίπτωση θα διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν καρκίνο του μαστού και επιθετικό καρκίνο του προστάτη. Υπολογίζεται ότι μικρό ποσοστό των κληρονομικών καρκίνων του προστάτη προκαλούνται από αυτό το σύνδρομο. Οι άνδρες με ιστορικό κληρονομικού καρκίνου του μαστού ή/και ωοθηκών στην οικογένειά τους, καλό είναι να συμβουλεύονται τον ουρολόγο τους μήπως χρειάζονται γενετικές εξετάσεις για να δουν αν ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
5. Ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες. Αν και καμία μελέτη δεν έχει αποδείξει ότι η ανθυγιεινή διατροφή είναι η αιτία του προστατικού καρκίνου, πολλές έχουν δείξει ότι ορισμένες διατροφικές συμπεριφορές παίζουν ρόλο. Από τις συμπεριφορές αυτές η κυριότερη είναι η υπερκατανάλωση λιπαρών, κυρίως ζωικής προέλευσης (κρέατα και προϊόντα κρέατος) που μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνο.
6. Παχυσαρκία. Τα περιττά κιλά δεν φαίνεται να αυξάνουν γενικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη. Πολλές μελέτες όμως έχουν δείξει ότι αυξάνουν ειδικά τον κίνδυνο για εμφάνιση επιθετικού καρκίνου του προστάτη. Δεν είναι γνωστό που οφείλεται αυτή η διαφορά.
Επιπλέον, αρκετές μελέτες έχουν συσχετίσει την παχυσαρκία του άνδρα με χειρότερες εκβάσεις (π.χ. αυξημένες υποτροπές, μεγαλύτερη θνησιμότητα) του καρκίνου στον προστάτη.
Προστατευτικοί παράγοντες
Η υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών, όπως η κατανάλωση άφθονων φρούτων, λαχανικών και οσπρίων, φαίνεται ότι δρα προστατευτικά έναντι του καρκίνου του προστάτη.
Η αυξημένη σεξουαλική δραστηριότητα επίσης ενδέχεται να παρέχει το ίδιο όφελος, αν και αυτό δεν είναι ακόμα βέβαιο.
Αρκετές μελέτες, τέλος, έχουν δείξει ότι η τακτική λήψη ασπιρίνης ή στατινών (είναι τα φάρμακα που μειώνουν την χοληστερόλη) δρα προστατευτικά. Ωστόσο πριν πάρει ένας άνδρας οποιοδήποτε φάρμακο πρέπει να συμβουλεύεται τον γιατρό του, καταλήγει ο Δρ. Πούλιας.