Αν δυσκολεύεστε να αποκτήσετε παιδί ή ο γιατρός σάς είπε ότι έχετε «φτωχής ποιότητας σπέρμα», είναι πιθανό να αναρωτιέστε αν και τι σημαίνει αυτό για τη γενικότερη κατάσταση της υγείας σας.
Η απορία αυτή δεν είναι αβάσιμη, διότι είναι γεγονός πως η ποιότητα του σπέρματος (ή η έλλειψή της) συσχετίζονται άμεσα με την υγεία και την ευεξία.
«Ο γενικός κανόνας είναι πως οτιδήποτε κάνει καλό στο σώμα, είναι ωφέλιμο και για την ποιότητα του σπέρματος», λέει ο μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life-ΙΑΣΩ. «Αντίστοιχα, όταν ο άνδρας εκτίθεται συστηματικά σε κάτι ανθυγιεινό για τον οργανισμό (π.χ. στα υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης), μπορεί να πλήττεται και η ποιότητα του σπέρματος και η γονιμότητά του».
Υπολογίζεται ότι το 15% των ζευγαριών αναπαραγωγικής ηλικίας αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας, με το αίτιο να ανευρίσκεται στον άνδρα (ή και σε αυτόν) στις περίπου μισές περιπτώσεις. Γενικά, η ανδρική υπογονιμότητα οφείλεται στη μειωμένη παραγωγή σπερματοζωαρίων, στην μη φυσιολογική λειτουργία των σπερματοζωαρίων ή/και σε αποφράξεις που εμποδίζουν την απελευθέρωση των σπερματοζωαρίων.
«Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις ο υπογόνιμος άνδρας δεν έχει άλλες εκδηλώσεις, πέραν της αδυναμίας να καταστήσει έγκυο την σύντροφό του έπειτα από έναν χρόνο συστηματικού σεξ χωρίς προφυλάξεις, υπάρχουν μερικές ακόμα ύποπτες ενδείξεις υπογονιμότητας», λέει ο Δρ. Βασιλόπουλος. «Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται τα προβλήματα στη σεξουαλική λειτουργία (π.χ. οι δυσκολίες στην εκσπερμάτιση ή ο μειωμένος όγκος σπέρματος), ο πόνος, η διόγκωση ή μια ψηλαφητή μάζα στον όρχι, οι επαναλαμβανόμενες αναπνευστικές λοιμώξεις, η μη φυσιολογική ανάπτυξη του στήθους (γυναικομαστία), η μειωμένη τριχοφυΐα στο πρόσωπο ή/και στο σώμα κ.λπ.»
Αυτού του είδους οι ύποπτες ενδείξεις μπορεί να σχετίζονται με μια σειρά ασθενειών, τραυματισμών, χρόνιων προβλημάτων υγείας ή/και κακών επιλογών στον τρόπο ζωής.
Ο τρόπος ζωής
Η έκθεση των όρχεων σε υψηλές θερμοκρασίες και άλλοι παράγοντες του τρόπου ζωής (από τη χρήση στενών εσωρούχων έως την έκθεση σε χημικά που υπάρχουν στα εντομοκτόνα και σε ορισμένα πλαστικά δοχεία) μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την ποιότητα του σπέρματος.
Κάνετε τακτικά σάουνα ή καυτό αφρόλουτρο; Συνηθίζετε να γράφετε με το λάπτοπ στα πόδια; Συνηθίζετε να έχετε το κινητό τηλέφωνο στην μπροστινή τσέπη του παντελονιού σας; Μήπως είστε υπερβολικά αδύνατος ή παχύς; Παίρνετε φάρμακα ή ουσίες; Κοιμάστε λίγο; Όλοι αυτοί οι παράγοντες μπορεί να έχουν συνέπειες στην υγεία του οργανισμού και του σπέρματος.
Ο Δρ. Βασιλόπουλος συνιστά τα εξής για να έχετε υγιές σπέρμα (και γενικότερα καλή υγεία):
* Να τρέφεστε υγιεινά (να αποφεύγετε την πολλή ζάχαρη, την πολλή καφεΐνη και τα πολλά κρεατικά, να τρώτε πολλά λαχανικά, φρούτα και ψάρια), να γυμνάζεστε συστηματικά και να διατηρείτε ένα υγιές σωματικό βάρος.
* Να κοιμάστε αρκετά και να ελέγχετε το στρες σας.
* Να χρησιμοποιείτε προφυλακτικό για να προστατεύεστε από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
* Να μην καπνίζετε.
* Να προστατεύετε τους όρχεις σας από τη θερμότητα και από τα χημικά.
* Να αποφεύγετε τα σκευάσματα με τεστοστερόνη (είναι η ορμόνη του ανδρικού φύλου).
Η σωματική υγεία
Σε επίπεδο υγείας, η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να υποδηλώνει κάποιο πρόβλημα στον υποθάλαμο ή την υπόφυση, δηλαδή στις δομές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν την ορμονική λειτουργία του οργανισμού.
Μπορεί επίσης να υπάρχει κάποια ασθένεια ή διαταραχή στους όρχεις, όπως η κιρσοκήλη (είναι η μη φυσιολογική διαστολή των φλεβών στο όσχεο, που αυξάνει τη θερμοκρασία των όρχεων και μπορεί να πλήξει την παραγωγή των σπερματοζωαρίων).
Άλλες καταστάσεις που μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα είναι ορισμένες λοιμώξεις (π.χ. επιδιδυμίτιδα, ορχίτιδα, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα όπως η βλεννόρροια), τραυματισμοί των όρχεων, ορμονικά προβλήματα, προβλήματα με την εκσπερμάτιση (π.χ. παλίνδρομη εκσπερμάτιση), αντισώματα που επιτίθενται στα σπερματοζωάρια (είναι αυτοάνοση κατάσταση), καλοήθεις ή κακοήθεις όγκοι των γεννητικών οργάνων, δυσμορφίες στο σύστημα μεταφοράς των σπερματοζωαρίων από τους όρχεις έως το πέος κ.λπ.
Την υγεία του σπέρματος μπορεί να πλήξει ακόμα και το πέρασμα του χρόνου: η ανδρική γονιμότητα συνήθως αρχίζει να μειώνεται μετά τα 40 έτη.
Άλλη συνηθισμένη αιτία είναι ο υπογοναδισμός, δηλαδή η ελλιπής παραγωγή τεστοστερόνης από τον οργανισμό. Σε τέτοια περίπτωση, ο άνδρας μπορεί να έχει και άλλα ύποπτα συμπτώματα, όπως κόπωση, απώλεια συγκέντρωσης, αϋπνία, μειωμένη ερωτική επιθυμία, στυτική δυσλειτουργία.
Υπάρχουν, τέλος, και διάφορα γενετικά σύνδρομα που μπορεί να οδηγήσουν στην υπογονιμότητα, όπως τα σύνδρομα Klinefelter και Kallmann, η κυστική ίνωση κ.ά.
Τι να κάνετε
Σε κάθε περίπτωση, αν προσπαθείτε με τη σύντροφό σας επί έναν χρόνο να αποκτήσετε παιδί και δεν τα καταφέρνετε, καλό είναι να συμβουλευθείτε έναν ειδικό στη γονιμότητα, συνιστά ο Δρ. Βασιλόπουλος.
«Εκείνος θα λάβει ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και πιθανώς θα συστήσει ορισμένες εξετάσεις για να εντοπιστεί η αιτία του προβλήματος και να προτείνει την κατάλληλη θεραπεία», εξηγεί. «Για παράδειγμα, η κιρσοκήλη είναι μία από τις συχνότερες αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας (υπολογίζεται ότι ευθύνεται για το περίπου 40% των περιπτώσεων) και μπορεί να αντιμετωπιστεί με χειρουργική επέμβαση. Ή μπορεί ο άνδρας να χρειάζεται αντιοξειδωτική αγωγή, αλλαγές στον τρόπο ζωής ή τεχνικές υποβοήθησης όπως η σπερματέγχυση και η εξωσωματική γονιμοποίηση. Όποια κι αν είναι η αιτία του προβλήματος, η ανδρική υπογονιμότητα και η υγεία του σπέρματος είναι πολύπλοκο θέμα και γι’ αυτό χρειάζεται έγκαιρο και ενδελεχή έλεγχο».