Οι περισσότεροι από εμάς βασιζόμαστε κυρίως στην διατροφή και την άσκηση για καλή υγεία, αλλά ολοένα περισσότερες έρευνες υποδηλώνουν ότι η ευεξία μας επηρεάζεται σημαντικά από τους φίλους μας.
Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει ότι ορισμένες συμπεριφορές που επηρεάζουν την υγεία είναι μεταδοτικές και πως τα κοινωνικά δίκτυα (δια ζώσης και διαδικτυακά) που έχει κανείς στη ζωή του μπορεί να επηρεάσουν παραμέτρους της υγείας όπως η παχυσαρκία, το άγχος και η ευτυχία. Ακόμα και οι συνήθειές μας όσον αφορά την άσκηση μπορεί να επηρεαστούν από τον κοινωνικό μας ιστό, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη από αυτές τις μελέτες.
Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό; «Όταν έχεις αληθινούς φίλους, είσαι πιο ευτυχισμένος, νιώθεις λιγότερο στρες και έτσι είσαι πιο υγιής ψυχικά και σωματικά, δεδομένου ότι ψυχή και σώμα είναι αλληλένδετα», απαντά ο νευρολόγος-ψυχίατρος Δρ. Νίκος Ε. Δέγλερης, διδάσκων Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο Paris V, στη Γαλλία. «Οι φίλοι ασκούν μεγάλη επιρροή στη ζωή και στην υγεία μας, με τρόπο που κανένα διαιτολόγιο ή πρόγραμμα ασκήσεως δεν θα μπορούσε. Ας μην ξεχνάμε ότι οι φίλοι είναι το αντίδοτο στην μοναξιά και αλλεπάλληλες μελέτες έχουν δείξει πως, παρότι αυτή είναι χρήσιμη μερικές φορές, όταν είναι μόνιμη κατάσταση έχει σοβαρές συνέπειες στην σωματική και ψυχική υγεία. Και οι μοναχικοί άνθρωποι έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την απουσία αληθινών φίλων».
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι στο μέρος του κόσμου με τους μακροβιότερους κατοίκους, την Οκινάουα της Ιαπωνίας, οι κάτοικοι δημιουργούν ένα κοινωνικό δίκτυο που αποκαλείται moai. Το moai είναι μία ομάδα από πέντε φίλους, που παρέχουν κοινωνική, βιοποριστική, συναισθηματική ακόμα και οικονομική υποστήριξη ο ένας στον άλλο από την ημέρα της γεννήσεως έως τον θάνατό τους. Η επιλογή της πεντάδας γίνεται από τους γονείς όταν γεννιούνται τα μωρά και αυτά μεγαλώνουν και ζουν μαζί έως το τέλος της ζωής τους, περνώντας μαζί όλες τις δύσκολες και τις ευτυχισμένες στιγμές.
Οι στενές φιλίες είναι χαρακτηριστικό και σε άλλους μακρόβιους πληθυσμούς, ενώ υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι οι φιλίες δυναμώνουν καθώς μεγαλώνουμε και ίσως τελικά καθίστανται πιο σημαντικές για την υγεία από τους οικογενειακούς δεσμούς.
Μία από τις μεγαλύτερες αναλύσεις για το θέμα δημοσιεύθηκε το 2017 στο περιοδικό Personal Relationships. Επιστήμονες από το Τμήμα Ψυχολογίας του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν ανέλυσαν στοιχεία από σχεδόν 280.000 ανθρώπους από 100 χώρες του κόσμου, διαπιστώνοντας πως ενώ η επιρροή της οικογένειας στην υγεία και την ευεξία είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής, οι φίλοι μπορεί μακροπρόθεσμα να ευνοήσουν ή να υπονομεύσουν και τα δύο.
Μάλιστα στις προχωρημένες ηλικίες οι φιλίες φάνηκε να είναι πιο σημαντικές για την υγεία και την ευεξία. Έτσι, όσοι εθελοντές ανέφεραν πως είχαν ισχυρή στήριξη από στενούς φίλους, είπαν πως ένιωθαν ευτυχέστεροι και πιο υγιείς. Αντιθέτως, όσοι είπαν πως οι φίλοι τους αποτελούν πηγή στεναχώριας, έπασχαν από περισσότερα χρόνια προβλήματα υγείας.
«Οι δεσμοί που δημιουργούμε με άτομα εκτός οικογενείας είναι πολύ σημαντικοί για την επιβίωσή μας», λέει ο Δρ. Δέγλερης. «Οι άνθρωποι που έχουμε γύρω μας επηρεάζουν – και σε σημαντικό βαθμό διαμορφώνουν – κάθε πλευρά της προσωπικότητας και του ψυχισμού μας. Μοιραία λοιπόν όταν οι κοινωνικοί δεσμοί εκλείπουν, απειλούμαστε όχι μόνο ψυχικά αλλά και σωματικά».
Ωστόσο έχει μεγάλη σημασία να διαλέγουμε τους σωστούς φίλους. «Ένας καλός φίλος μπορεί να φέρει πολλά θετικά πράγματα στη ζωή μας, αλλά ένας κακός μπορεί να μας χαντακώσει», συνεχίζει ο Δρ. Δέγλερης. «Οι στενοί φίλοι είναι η οικογένεια που επιλέγουμε (είναι η λεγόμενη μετα-οικογένεια των συστημικών θεραπευτών), επομένως πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στην διαδικασία αυτή».
Τι μας προσφέρουν
Τι μπορεί λοιπόν να μας προσφέρουν οι καλοί φίλοι; Κατ’ αρχάς μπορούν να βελτιώσουν τον αυτοέλεγχό μας. Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Duke δημοσίευσαν το 2013 στο περιοδικό Psychological Science μελέτη που έδειξε πως όταν κάποιος έχει χαμηλό αυτοέλεγχο, επιδιώκει την παρέα ατόμων με αυξημένο αυτοέλεγχο, ούτως ώστε να μάθει και ο ίδιος να είναι εγκρατής.
Είναι επίσης καλά τεκμηριωμένο ότι οι καλοί φίλοι συμπαραστέκονται στη λύπη μας. Όλοι είναι πρόθυμοι να συμμετάσχουν σε γλέντια και χαρές, αλλά τη δύσκολη ώρα μόνο οι καλοί φίλοι είναι πάντα δίπλα μας για να μας ακούσουν, να μας δώσουν καλές συμβουλές και να προσπαθήσουν να μας τονώσουν.
Αυτό που δεν κάνουν οι καλοί φίλοι είναι να βρίσκουν δικαιολογίες, να μας μειώνουν και να μας ωθούν σε κακές συνήθειες.
Αντιθέτως, μας βοηθούν να αναπτύξουμε κοινωνικές δεξιότητες και δεν μας αφήνουν να κλεινόμαστε στον εαυτό μας και να μένουμε μόνοι.
Μας φέρνουν επίσης αντιμέτωπους με την αλήθεια (και αυτό είναι ένα από τα δυσκολότερα πράγματα που κάνουν). Είναι πάντοτε ειλικρινείς μαζί μας και μας λένε τις σκληρές αλήθειες με καλοσύνη και αγάπη, την κατάλληλη στιγμή και στον κατάλληλο τόπο, χωρίς να αδιαφορήσουν για τα συναισθήματά μας.
Οι φιλίες από την παιδική ηλικία και στην εφηβεία μάς μαθαίνουν επίσης πως να κάνουμε συμβιβασμούς στις σχέσεις μας, ποιες μάχες αξίζει να δώσουμε στη ζωή μας και πως να επικοινωνούμε με τους άλλους. Όλες αυτές οι δεξιότητες είναι απαραίτητες για να δημιουργήσουμε υγιείς σχέσεις μεγαλώνοντας – και σε αυτές συμπεριλαμβάνονται και οι σχέσεις συντροφικής δέσμευσης.
Και φυσικά, οι καλοί φίλοι κάνουν καλό στην υγεία. Μελέτες έχουν δείξει πως όσοι έχουν στενούς φίλους, είναι πιθανό να ζήσουν περισσότερο, ακόμα κι αν εκδηλώσουν σοβαρές ασθένειες (η στήριξη και η φροντίδα των καλών φίλων σε τέτοιες περιπτώσεις έχει ανυπολόγιστη αξία).
Οι καλοί φίλοι μπορεί επίσης να μας προστατεύσουν από την κατάθλιψη, να τονώσουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα και να μας προφυλάξουν από την εκδήλωση ασθενειών, όπως η καρδιοπάθεια και ο διαβήτης, μεταδίδοντάς μας καλές συνήθειες όπως η προσεγμένη διατροφή και η συστηματική άσκηση.
«Οι ζωές μας είναι πολυάσχολες και οι φίλοι μπορεί να έρχονται και να φεύγουν στην πορεία τους. Είναι όμως σημαντικό να κάνουμε τις φιλίες προτεραιότητα, διότι οι καλοί φίλοι έρχονται στη ζωή μας για να μείνουν», καταλήγει ο Δρ. Δέγλερης.