Το αίσθημα της μοναξιάς είναι βαθύ και ουσιαστικό και ανεξάρτητο από το αν ζει κάποιος μόνος ή όχι.
Οι άνθρωποι που νιώθουν μόνοι, συχνά παλεύουν με τις αγχώδεις διαταραχές και την κατάθλιψη που τους καθιστούν ανασφαλείς και απαισιόδοξους όσον αφορά την ικανότητά τους να δημιουργούν ουσιώδεις διαπροσωπικές σχέσεις.
«Η φτωχή αυτοεκτίμηση και μια υποανεπτυγμένη αίσθηση αυτοαξίας, αρεστότητας και ελκυστικότητας εμποδίζουν το μοναχικό άτομο να διακινδυνεύσει να κάνει νέες γνωριμίες και σχέσεις», λέει ο νευρολόγος-ψυχίατρος Δρ. Νίκος Ε. Δέγλερης, διδάσκων Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο ParisV, στη Γαλλία. «Έτσι, δεν έχει την αυτοπεποίθηση αλλά ούτε και την συναισθηματική ενέργεια για να διεκδικήσει νέες σχέσεις ή για να καλλιεργήσει τις ήδη υπάρχουσες».
Η μοναξιά είναι μια χρόνια κατάσταση που εξαντλεί συναισθηματικά και ψυχολογικά τους πάσχοντες. «Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν πολλοί, η μοναξιά δεν είναι απλώς η συνέπεια του να μην έχει κάποιος φίλους», συνεχίζει ο ειδικός. «Είναι ένα βαθύτερο πρόβλημα που προκαλείται από σκέψεις και αισθήματα ανεπάρκειας, ατέλειας και ντροπής. Επιπλέον, οι πάσχοντες συχνά νιώθουν ότι είναι ζοφερές οι προοπτικές να βρουν συντροφιά, να δημιουργήσουν κοινωνικούς δεσμούς και να αποκτήσουν υποστηρικτικές σχέσεις».
Οι μοναχικοί άνθρωποι συχνά υποφέρουν σιωπηρά και σε πολλές περιπτώσεις κρύβουν την μοναξιά τους πίσω από ένα προσωπείο φυσιολογικότητας. «Μπορεί να χαμογελούν και να μοιάζουν ότι διασκεδάζουν, αλλά μέσα τους να νιώθουν ολομόναχοι», λέει ο Δρ. Δέγλερης. «Για πολλούς από αυτούς, η μοναξιά δεν αποτελεί αντανάκλαση όσων συμβαίνουν στην προσωπική τους ζωή, αλλά όσων μυστικά και σιωπηρά συμβαίνουν στην ψυχή τους. Όταν βρίσκονται με άτομα που γνωρίζουν, παριστάνουν ότι είναι χαρούμενοι, εξωστρεφείς και αισιόδοξοι, ενώ στην πραγματικότητα αισθάνονται ανάξιοι και ανασφαλείς, και έχουν βαθιά αισθήματα ντροπής».
Γιατί όμως νιώθουν έτσι; «Οι αιτίες της μοναξιάς είναι ποικίλες και πολυδιάστατες, και συμπεριλαμβάνουν κοινωνικούς, ψυχολογικούς και σωματικούς παράγοντες που συχνά ανάγονται στην παιδική ηλικία», απαντά. «Αν, για παράδειγμα, δεν αναπτυχθεί ουσιαστικό δέσιμο ανάμεσα στο παιδί και στους γονείς ή/και τους παππούδες, η μοναξιά καραδοκεί μετά την ενηλικίωση. Το ίδιο και όταν το παιδί πέσει νωρίς στη ζωή θύμα παραμέλησης, κακοποίησης ή εγκατάλειψης».
Δεδομένου ότι η μοναξιά είναι μια βαθιά ριζωμένη ψυχολογική κατάσταση, η καταπολέμησή της είναι αρκετά δύσκολη. Ο Δρ. Δέγλερης έχει μερικές συμβουλές που μπορεί να βοηθήσουν τους πάσχοντες:
1. Εντοπίστε τις εσωτερικές φωνές που σας σαμποτάρουν. Ο τρόπος που σκέφτεται το άτομο για τον εαυτό του μπορεί ακούσια να το υπονομεύει. Επιζήμιες είναι οι σκέψεις όπως «μακάρι να είχα χιούμορ και κάτι ενδιαφέρον να πω», «είμαι πολύ χοντρός (-ή), άσχημος (-ή) για να θέλει κάποιος να βγει μαζί μου», «σιγά μην καταλάβουν τι θέλω να πω».
2. Αντικαταστήστε τις αρνητικές φωνές με θετικές. Όποτε ξεπηδά στο μυαλό σας μια αρνητική σκέψη, να την διακόπτετε και να σκέφτεστε μία θετική. Παραδείγματος χάριν, «είμαι μια χαρά άνθρωπος», «είμαι αγαπητός (-ή) όπως είμαι», «αξίζω να έχω αγάπη, φίλους και υποστήριξη στη ζωή μου», «είμαι αυτός που είμαι και σ’ όποιον αρέσω».
3. Αντισταθείτε στην παρόρμηση της απομόνωσης. Η απομόνωση επιβεβαιώνει τους φόβους σας ότι δεν αξίζετε αγάπη και υποστήριξη. Μερικές φορές πρέπει να πιέζετε τον εαυτό σας για να κάνει αυτό που φοβάται. Φροντίστε λοιπόν να συμμετέχετε στις κοινωνικές εκδηλώσεις (π.χ. του σχολείου, της δουλειάς, της γειτονιάς, του δήμου κ.λπ.).
4. Απομακρυνθείτε από τις τοξικές σχέσεις. Αν έχετε στη ζωή σας άτομα που συνηθίζουν να σας μειώνουν με τα σχόλια ή/και τη συμπεριφορά τους, πρέπει να τα παραμερίσετε για να αφήσετε χώρο για ανθρώπους που θα σας κάνουν να νιώθετε καλά για τον εαυτό σας. Μην διατηρείτε τις τοξικές σχέσεις φοβούμενοι ότι δίχως αυτές θα νιώσετε ακόμα χειρότερη μοναξιά. Να θυμάστε ότι στην πραγματικότητα οι σχέσεις αυτές την καλλιεργούν και την εντείνουν.
5. Καλλιεργήστε τις υπάρχουσες θετικές σχέσεις σας. Ακόμα κι ένα καλοπροαίρετο άτομο να γνωρίζετε, είναι αρκετό για να αρχίσετε (πάρτε, π.χ., τηλέφωνο κάποιον συγγενή ή γνωστό που σας είχε τηλεφωνήσει για να δει τι κάνετε). Μην υποτιμάτε τη σημασία όσων έχετε να προσφέρετε.
6. Ανοιχτείτε και διακινδυνεύστε. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να είναι ευάλωτος, εξωτερικεύοντας τις εμπειρίες, τα συναισθήματα, τις αναμνήσεις, τα όνειρα, τις επιθυμίες σας κ.λπ. Με αυτό τον τρόπο θα αρχίσετε να νιώθετε ότι οι άλλοι σας γνωρίζουν καλύτερα και σας καταλαβαίνουν.
7. Ζητήστε αυτό που στ’ αλήθεια χρειάζεστε. Πείτε στους άλλους τι χρειάζεστε για να μειωθεί η μοναξιά σας. Οι αληθινοί φίλοι έχουν την τάση να ανταποκρίνονται αμέσως στα μηνύματα για βοήθεια και στήριξη. Δοκιμάστε το και μπορεί να εκπλαγείτε.
8. Γίνετε εθελοντές. Πολλές μελέτες έχουν δείξει πως όταν προσφέρουμε στους άλλους βελτιώνεται η ψυχική υγεία μας, αφού χαιρόμαστε με τη χαρά τους και ταυτοχρόνως νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας. Ειδικά για τους μοναχικούς ανθρώπους, η ευσπλαχνία θα δράσει αμφίδρομα, αφού τα «ευχαριστώ» που θα ακούσουν είναι αρκετά για να τονώσουν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή τους και δεν πειράζει καθόλου που η προσφορά τους θα έχει και λίγο εγωιστικά κίνητρα.
9. Φροντίστε τις βασικές ανάγκες σας. Η σωστή διατροφή, ο καλός ύπνος και η συστηματική άσκηση έχουν ζωτική σημασία (και) για την ψυχική υγεία. Αν δεν φροντίζετε τις βασικές ανάγκες σας, το μόνο που θα καταφέρετε είναι να ενταθούν τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνετε. Προσπαθήστε, λοιπόν, να μην μένετε ξάγρυπνοι τις νύχτες αλλά ούτε και να είστε όλη μέρα στο κρεβάτι, να μην παραλείπετε γεύματα, να πηγαίνετε καθημερινά για περπάτημα αντί να κάθεστε ακίνητοι μπροστά στην τηλεόραση, καθώς και να μαγειρεύετε θρεπτικό φαγητό αντί να τρώτε ό,τι βρίσκετε μπροστά σας.
10. Προσέξτε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αν και μοιάζουν ιδανικά για παρέα και φίλους, δεν υπάρχει κάτι χειρότερο για τους μοναχικούς ανθρώπους από το να βλέπουν πόσο καλά περνούν οι άλλοι. Προσπαθήστε λοιπόν να διατηρήσετε την επαφή με κάποιους φίλους και συγγενείς μέσω Facebook, Twitter κ.λπ. αλλά χωρίς να ελέγχετε τι κάνουν οι άλλοι. Να αποφεύγετε επίσης να συγκρίνετε τον εαυτό σας και τη ζωή σας με τους διαδικτυακούς σας φίλους.
11. Ζητήστε βοήθεια από έναν ειδικό. Η συμβουλευτική μπορεί να σας βοηθήσει να αναγνωρίσετε και να ξεπεράσετε τις αυτομειωτικές συμπεριφορές που επιδεινώνουν την μοναξιά σας και σας εμποδίζουν να ζήσετε τη ζωή που θέλετε.